Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Σελ.

Η περιβαλλοντική ομάδα 3

Πρόλογος 4

1. Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας 5

Γενικά Στοιχεία 6

Ιστορικά στοιχεία 7

Χλωρίδα 11

Πανίδα 14

Απειλές 18

Δραστηριότητες Αναψυχής 22

2. Δραστηριότητες στα πλαίσια του Προγράμματος 28

Τροφική Αλυσίδα 29

Επισκέψεις στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας 30

Επίσκεψη στο ΚΠΕ Αργυρούπολης 33

“Δάσος και περιαστικό πράσινο”

Επίσκεψη στο ΚΠΕ Υπάτης. 34

“Το Δασικό περιβάλλον της Οίτης”

3. Βιβλιογραφία 36

Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

Στην παιδαγωγική ομάδα του προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του 11^ου Γυμνασίου Αχαρνών με θέμα: «Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας» συμμετείχαν:

v Αντωνογιαννάκης Μιχάλης, Φυσικός

v Σιδηροκαστρίτη Διονυσία , Πληροφορικής

Στην Περιβαλλοντική ομάδα συμμετείχαν οι παρακάτω μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου μας :

Από τη Β Τάξη

Μαυραντζά Βίκυ

Περουκίδου Χριστ.

Πετροπούλου Ολ

Σαχσανίδου Κατ.

Σιδηροπούλου Χριστίνα

Από τη Γ Τάξη:

Βουτόγλου Γιωργ.

Βασιλάκης Βαγ.

Βασιλάκης Γιωργ.

Βλάχος Αποστ.

Γκέκας Βαγγέλης

Γκούντης Χρήστος

Καίσαρης Παναγ.

Κακούρας Φωτ.

Καρυάνδης Βασ.

Κατρίνης Γιώργος

Κουσίδης Γιώργος

Λιανάκης Δημ.

Μακροδημήτρης Κ.

Πετρόπουλος Αλ.

Πλαβός Αλέξης

Ραπτοπούλου Ελ.

Ροσώνης Αντώνης

Σαββίδου Ελένη

Σαββουλίδου Χαρ.

Ταμαρέση Ειρηνη

Τερζοπούλου Χρ.

Τορτοπίδου Ελένη

Ψυχουντάκης Γιωρ.

Χριστοφορίδου Ελ.
Χρυσίδου Ελένη

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το θέμα του περιβαλλοντικού προγράμματός μας αφορά τον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας. To θέμα επιλέχτηκε για πολλούς λόγους. Πρώτα από όλα η Πάρνηθα είναι ένα βουνό πλούσιο σε χλωρίδα και πανίδα. Επιπλέον έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός ήδη από το 1961, γεγονός που αποδεικνύει πόσο σημαντική είναι η προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της. Πέρα από αυτό το σχολείο μας , αλλά και οι κατοικίες μας βρίσκονται δίπλα στο τόσο σημαντικό αυτό οικοσύστημα και παρόλα αυτά οι περισσότεροι από μας το αγνοούσαν και δεν είχαν έρθει μέχρι πρόσφατα σε επαφή μαζί του. Θεωρώντας ότι η προστασία της Πάρνηθας είναι καθήκον όλων μας, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με το θέμα αυτό.

Η εργασία μας χωρίζεται σε δύο μέρη:

Α) Το θεωρητικό μέρος όπου βρήκαμε πληροφορίες για τον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας.

Β) Το πρακτικό μέρος που περιλαμβάνει τις δραστηριότητες και τις επισκέψεις που έγιναν στα πλαίσια του προγράμματος μας.

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον Δήμο Αχαρνών, το Δασαρχείο Πάρνηθας και το WWF Ελλάς για τη βοήθεια τους κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος μας και κυρίως των επισκέψεων μας.

Η περιβαλλοντική ομάδα

1. Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας

1.Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας

1.1 Γενικά στοιχεία

Η Πάρνηθα είναι το υψηλότερο από τα βουνά που περικλείουν το λεκανοπέδιο της Αττικής. Καταλαμβάνει μια μεγάλη έκταση, στην οποία περιλαμβάνονται δεκάδες κορυφές, χαράδρες, ρεματιές και οροπέδια.

Το 1961 ο μεγαλύτερος όγκος του βουνού ανακηρύχτηκε Εθνικός Δρυμός (ιδρυτικό διάταγμα ΒΔ 644/1961). Ο Δρυμός αποτελείται από τον πυρήνα, που καταλαμβάνει τον κεντρικό όγκο του βουνού (έκταση 38.000 στρ. περίπου) και την περιφερειακή ζώνη (έκταση 220.000 στρ. περίπου). Το μεγαλύτερο μέρος του πυρήνα (90%) καλύπτεται από Kεφαλληνιακή Eλάτη (Abies cephalonica), ενώ η περιφερειακή ζώνη καλύπτεται ως επί το πλείστον από υψηλά δάση Χαλεπίου Πεύκης (Pinus halepensis).

Μορφολογία
Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της Πάρνηθας είναι η μεγάλη ποικιλομορφία της. Από ανατολή σε δύση απλώνονται μακριές κορυφογραμμές που σχηματίζουν 16 κορυφές με υψόμετρο άνω των 1.000 μ, ενώ η υψηλότερη κορυφή είναι η Καραβόλα (1.413 μ).

Γεωλογία
Η Πάρνηθα αποτελείται από ιζηματογενή πετρώματα που σχηματίστηκαν περίπου 570-1 εκατομμύρια χρόνια πριν από την εποχή μας. Τα κυριότερα από αυτά είναι σχιστόλιθοι και ασβεστόλιθοι. Οι σχιστόλιθοι γενικά παρατηρούνται στις χαράδρες και στις κοιλάδες του βουνού και οι ασβεστόλιθοι στις κορυφές του, ενώ εμφανίζεται και λίγος φλύσχης.

Υδρολογία
Η διάταξη των πετρωμάτων στην Πάρνηθα ευνοεί τη δημιουργία πολλών πηγών. Στα σημεία όπου συναντώνται ο ασβεστόλιθος (αφήνει το νερό να περνά από μέσα του) με τον σχιστόλιθο (δεν επιτρέπει στο νερό να περάσει), το νερό βγαίνει στην επιφάνεια με τη μορφή πηγής. Στην Πάρνηθα έχουν καταγραφεί 45 πηγές συνεχούς ροής, ενώ πολύ γνωστή είναι η πηγή της Κιθάρας, που τροφοδοτούσε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το Αδριάνειο υδραγωγείο, το οποίο περνώντας κάτω από τον Κηφισό, μεταφέρει το νερό της Πάρνηθας στη δεξαμενή του Κολωνακίου. Άλλες γνωστές πηγές είναι της Αγ. Τριάδας, της Μόλας, της Σκίπιζας και της Κορομηλιάς.
Ποταμοί με συνεχή ροή δεν υπάρχουν στο βουνό, αλλά υπάρχουν πολλά εποχιακά ρέματα, το νερό των οποίων είναι διαυγές, γιατί η Πάρνηθα σκεπάζεται με βλάστηση που προστατεύει το έδαφος από τη διάβρωση. Τα κυριότερα ρέματα είναι της Αγ. Τριάδας, της Χούνης, της Μόλας, του Κελάδωνα, του Αγ. Γεωργίου και το Μαυρόρεμα.

Σπήλαια και βάραθρα

Στην Πάρνηθα υπάρχουν επίσης αρκετά σπήλαια και βάραθρα, ιδιαίτερα στη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά της, όπου επικρατεί ο ασβεστόλιθος.

Το πιο γνωστό σπήλαιο είναι του Πανός, το οποίο πήρε το όνομά του από τη λατρεία του θεού Πάνα και των Νυμφών. Βρίσκεται σε υψόμετρο 620 μ, στο βόρειο άκρο του φαραγγιού του Κελάδωνα.
Τα ωραιότερα βάραθρα είναι του Κεραμιδίου (βάθος 27 μ), τα δύο βάραθρα στο Ταμίλθι (το καθένα βάθους 35 μ), το βάραθρο της Γκούρας (βάθος 20 μ) και τα σπηλαιοβάραθρα της Δεκέλειας (κατακόρυφο βάθος 20 μ, δύο θάλαμοι) και του Νταβέλη (κατακόρυφο βάθος 8 μ, σπήλαιο 200 τ.μ.).

Κλίμα
Το κλίμα στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας διαφέρει αισθητά από το αντίστοιχο της Αττικής. Οι διαφορές οφείλονται στο μεγαλύτερο υψόμετρο και στη θέση της Πάρνηθας σε σχέση με τους επικρατούντες ανέμους. Η θερμοκρασία στα ορεινά της Πάρνηθας είναι 2-6°C μικρότερη από την αντίστοιχη θερμοκρασία στα χαμηλά. Οι βροχοπτώσεις είναι διπλάσιες στην ανώτερη ζώνη του βουνού, ενώ ο παγετός και η ομίχλη είναι συχνά φαινόμενα στο βουνό, φθινόπωρο και χειμώνα.

Πρόσβαση
Η Πάρνηθα απέχει μόλις 30 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας και προσεγγίζεται εύκολα από τα νότια και τα δυτικά. Από τα νότια, ασφαλτοστρωμένος δρόμος ανεβαίνει από τους πρόποδες της Πάρνηθας (θέση τελεφερίκ) ως την Αγ. Τριάδα (υψόμετρο 1.020 μ), όπου συναντά τον μήκους 16 χλμ. - κλειστό για τα αυτοκίνητα - περιφερειακό δρόμο στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού. Από τα δυτικά, ασφαλτοστρωμένος δρόμος ανεβαίνει από τον οικισμό Φυλή ως την πηγή Φυλής (17 χλμ.), όπου ξεκινά δασικός δρόμος ως την Αγ. Τριάδα.

1.2 Ιστορικά στοιχεία

Η ονομασία Πάρνηθα προέρχεται από την λέξη Πάρνης που έχει πανάρχαια προέλευση από την αρχαία Πελασγική γλώσσα. Η ρίζα της είναι συγγενής με τις λέξεις Πάρνωνας και Παρνασσός (Νέζης, 1983).

Στα αρχαία κείμενα εμφανίζεται για πρώτη φορά το 423 π.Χ. στις “Νεφέλες” του Αριστοφάνη και αργότερα από τον Ρόδιο κωμικό Αντιφάνη (405-333 π.Χ.) και από τον φιλόσοφο Θεόφραστο. Ο Παυσανίας γύρω στα 150 μ.Χ. κάνει σχετική αναφορά στα Αττικά του (32,1-2). Η αναφορά αυτή είναι πολύ ουσιαστική, αφού περιγράφει την Πάρνηθα ως χώρο με καλό κυνήγι με αγριογούρουνα και αρκούδες. Φυσικά για την σωστή ερμηνεία της αναφοράς πρέπει να παρατηρήσουμε ότι την εποχή εκείνη Πάρνηθα εννοούνταν μια πολύ ευρύτερη γεωγραφική τοποθεσία από τη σημερινή.

Η Πάρνηθα κατοικούνταν και ήταν πολυσύχναστη από τους Μυκηναϊκούς ακόμα χρόνους. Η σπουδαιότητά της είναι φανερή από τη θέση που κατέχει ως προπύργιο της Αττικής από βόρειες επιθέσεις. Έτσι, μαζί με τα συνεχόμενα βουνά Πατέρας και Κιθαιρώνας, αποτελεί ένα φυσικό τείχος μήκους 60 χιλιομέτρων, που ξεκινά από τον Ευβοϊκό κόλπο και καταλήγει στον κόλπο των Μεγάρων.

Η Πάρνηθα εμφανίζεται ως το πιο οχυρωμένο βουνό της αρχαίας Ελλάδας. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο έγιναν σκληρές μάχες για τον έλεγχο του φρουρίου της Πάνακτου. Τελικά οι Αθηναίοι το ανοικοδόμησαν από την αρχή και το κατέστησαν ισχυρότατο. Το δε φρούριο της Δεκέλειας ήταν το στρατηγείο των Λακεδαιμονίων για πολλά χρόνια στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου.

Η Πάρνηθα όμως ήταν και τόπος λατρείας των Αθηναίων. Ο Παυσανίας αναφέρει στα «Αττικά» ότι στην Πάρνηθα υπήρχε χάλκινο άγαλμα του Παρνήθιου Δία και βωμός του Σημαλέου Δία που ρύθμιζε τις βροχές, καθώς και δύο λατρευτικά σπήλαια.

Οι κάτοικοι της κλασσικής Αθήνας γνώρισαν περιόδους ακμής και δόξας, μεγάλη κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ανάπτυξη. Παράλληλα όμως, σέβονταν το φυσικό περιβάλλον και αυτό φαίνεται ήδη από τη θρησκεία και τους μύθους τους. Την προστασία της φύσης και της χλωρίδας είχαν αναλάβει όλοι οι θεοί του Ολύμπου και των άλλων βουνών και κάθε θεός είχε ιδιαίτερη φροντίδα για ορισμένο δέντρο ή φυτό, όπως η Αθηνά για την ελιά, ο Απόλλωνας για τη δάφνη, ο Δίας για τη βελανιδιά κ.ο.κ.

Τα ένδοξα χρόνια της Αθήνας διαδέχθηκαν η παρακμή και η αφάνεια, που διήρκεσαν πολλούς αιώνες. Το περιβάλλον της Αττικής άντεξε όχι μόνο στο χρόνο, αλλά και στις ποικίλες επιθέσεις βαρβαρικών φυλών, που στρατοπέδευσαν και πολλοί από αυτούς παρέμειναν για μεγάλο διάστημα στα χώματά της.

Στα μεταγενέστερα χρόνια το βουνό υπήρξε ορμητήριο ληστών και φυσικά περιοχή εποικισμού των Αρβανιτών που εμφανίστηκαν γύρω στα 1350 μ.Χ. και η βασική τους δραστηριότητα ήταν η κτηνοτροφία. Αυτή, συνεχίστηκε και στους νεότερους χρόνους του Νεοελληνικού κράτους, οπότε η Πάρνηθα αποτελούσε ένα μεγάλο δασολίβαδο.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος και την ανακήρυξη της Αθήνας σε πρωτεύουσα του Ελληνικού κράτους, ο πληθυσμός της αυξήθηκε κατακόρυφα. Από 4.000 το 1834 έγιναν 66.000 το 1879. Το γεγονός αυτό είχε δυσμενέστατες επιπτώσεις στο περιβάλλον του λεκανοπεδίου της Αττικής. Τα λίγα δάση που είχαν απομείνει από την πρόσφατη τότε καταστροφή από τα στρατεύματα του Κιουταχή, αποδεκατίστηκαν για την κάλυψη των αναγκών της πρωτεύουσας. Ξυλοκόποι, ασβεστοποιοί, ανθρακείς, αρτοποιοί, κεραμείς κτλ, απογύμνωσαν τα βουνά της Αττικής.

Στην σύγχρονη εποχή μειώθηκε δραστικά η βόσκηση, η οποία απαγορεύθηκε το 1953. Ωστόσο, οι πιέσεις στο βουνό δεν ελαττώθηκαν. Είναι χαρακτηριστικό, ότι κατά την υποχώρησή τους οι Γερμανικές δυνάμεις κατοχής που υποχωρούσαν σιδηροδρομικώς έκαψαν τμήμα του ελατοδάσους, προκειμένου να ελέγξουν τις επιθέσεις των αντιστασιακών δυνάμεων εναντίον τους. Επίσης, ένα αξιόλογο τμήμα των συστάδων ελάτης υποβαθμίστηκε αργότερα από το κόψιμο των κορυφών των νέων ελάτων για την παραγωγή των χριστουγεννιάτικων δέντρων.

Η ίδρυση του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας το 1961 ήταν καταλυτική για τη σωτηρία του βουνού και έτσι σήμερα το βουνό είναι το μοναδικό στην Αττική που συντηρεί μία τόσο πλούσια βιοποικιλότητα.

ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΤΑΤΟΪΟΥ

Το σημαντικότερο ιστορικό μνημείο της περιοχής του Δρυμού αποτελεί το παλάτι της τέως βασιλικής οικογένειας στο Τατόι μαζί με τα βοηθητικά του κτίρια.

Το παλάτι αυτό υπήρξε η κύρια κατοικία των μελών της τέως βασιλικής οικογένειας της Ελλάδος. Η αγορά του κτήματος Τατοΐου ολοκληρώθηκε μετά από αλλεπάλληλες αγορές του Βασιλιά Γεωργίου του Α' και την παραχώρηση προς τον τότε «Βασιλέα των Ελλήνων» από το ελληνικό δημόσιο έκτασης 15.000 στρ. του Εθνικού κτήματος Μπάφι. Η πρώτη αγορά έγινε το 1871. Ακολούθησαν και άλλες στη συνέχεια, ώστε στα τέλη της δεκαετίας του 1870 η συνολική έκταση του κτήματος Τατοΐου ανήλθε στα 45.000 στρέμματα. Το 1891 ο Γεώργιος ο Α' προέβη σε αμοιβαία ανταλλαγή έκτασης 1.000 στρ. στη θέση Αδάμες με διάφορους κατοίκους του Μενιδίου.

Η τύχη του κτήματος Τατοΐου και του ομώνυμου παλατιού συνδέθηκε με τη νεοελληνική ιστορία και ακολούθησε τις περιπέτειες του θεσμού αυτού στην Ελλάδα. Έτσι, το 1916 με την παραίτηση της κυβέρνησης του Βενιζέλου και τον επακολουθήσαντα εθνικό διχασμό μέγα τμήμα του κτήματος Τατοΐου (28.000 στρ.) και βοηθητικά κτίρια του παλατιού αποτεφρώθηκαν. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανακήρυξη της Α' Ελληνικής Δημοκρατίας (1923) το Τατόι με τα παλάτια του γίνεται δημόσια περιουσία, εκτός από μια έκταση 3.500 στρ. περίπου, στην οποία εγκαταστάθηκαν μικρασιάτες πρόσφυγες και οι οποίοι συγκρότησαν τη σημερινή Κοινότητα Κρυονερίου. Το 1936 με την παλινόρθωση της βασιλείας επανέρχεται στους πρώτους ιδιοκτήτες του. Το 1946 μετά από σχετικό δημοψήφισμα εγκαθίσταται ξανά η τέως βασιλική οικογένεια.

Το 1973 με νέο δημοψήφισμα απαλλοτριώνεται αναγκαστικά υπέρ του δημοσίου ολόκληρη η λεγόμενη «βασιλική περιουσία» και το 1975 με την οριστική κατάργηση του θεσμού της βασιλείας απομένει προς ρύθμιση η περιουσία αυτή. Το 1994 με νέα ρύθμιση επαναφέρεται η απαλλοτρίωση του 1973 και το όλο «κτήμα» επανέρχεται στο δημόσιο. Μετά από την ρύθμιση αυτή έγιναν προσφυγές για την αντισυνταγματικότητα του νόμου από τους πρώην ιδιοκτήτες και η υπόθεση έληξε το 2002 μετά από σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Με βάση την απόφαση αυτή καταβλήθηκε εύλογο τίμημα στους τέως βασιλείς για το σύνολο της περιουσίας τους στην Ελλάδα (4.000.000.000 δρχ.) και το Τατόι έγινε Δημόσιο Κτήμα οριστικά.

Στο συγκρότημα των ανακτόρων του Τατοΐου περιλαμβάνονται και πλήθος βοηθητικών κτιρίων, όπως κατοικίες προσωπικού, φυλάκια, αποθήκες, ξυλουργεία, ιπποστάσια, μελισσοκομεία, κτηνοτροφικές μονάδες κτλ., τα οποία σήμερα έχουν σχεδόν ερειπωθεί. Η μη επίλυση για χρόνια του ιδιοκτησιακού θέματος της όλης «βασιλικής περιουσίας» όχι μόνο δεν επέτρεψε την ανάδειξη των μνημείων αυτών, αλλά συνετέλεσε στη σημαντική φθορά των από την χρόνια εγκατάλειψή του. Το παλάτι και πολλά κτίρια μπορούν ακόμη να διατηρηθούν και να αποτελέσουν άριστους χώρους, για ιστορικό μουσείο, κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, μουσείο φυσικής ιστορίας, χώρους αναψυχής κτλ. Η απόστασή τους από την Αθήνα είναι ελάχιστη και το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται ιδεώδες.

ΑΡΧΑΙΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

Τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά μνημεία της Πάρνηθας είναι τα αρχαία φρούριά της. Μετά τα μηδικά οι Αθηναίοι εκμεταλλευόμενοι την ήττα των Περσών με τους οποίους είχαν συμμαχήσει οι Θηβαίοι, έκτισαν δύο οχυρώματα στη Δυτική Πάρνηθα, της Πανάκτου και του Δρυμού.

Έτσι άρχισε η σταδιακή οχύρωση της Πάρνηθας από τους Αθηναίους, με απλά οχυρώματα που χρησίμευαν σαν παρατηρητήρια ή φρυκτωρίες (δηλ. σημεία αναμετάδοσης σημάτων με φωτιές ή οπτικό τηλέγραφο). Τα «φρούρια» της Πάρνηθας κτίστηκαν σε διάφορες ιστορικές εποχές και δεν αποτέλεσαν ποτέ μια ενιαία αμυντική γραμμή. Τα σπουδαιότερα από αυτά, ερείπια των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα είναι τα εξής: Φυλή, Πάνακτος, Ελευθεραί, Καστράκι, Κορορέμι, Κορυνός, Βιλατούρι, Πυργάρι, Λοιμικό, Κατσιμίδι, Δεκέλεια, Λειψύδριο, Φάλεμι κ.λ.π.

Το πιο γνωστό και το ωραιότερο είναι το «Κάστρο της Φυλής» (υψ. 687μ.) που βρίσκεται στην Δυτική Πάρνηθα. Στη θέση «Βουνό Φυλής» που βρίσκεται βόρεια του κάστρου αυτού υπήρχε παλιότερο κάστρο, ίχνη του οποίου δεν σώζονται σήμερα. Εκεί βρίσκονταν ο Αρχαίος Δήμος Φυλής που οι κάτοικοί του, οι Φυλάσιοι, ανήκαν στην Οινηίδα φυλή και φορούσαν λευκά ρούχα (Αριστοφάνης). Από το κάστρο αυτό ξεκίνησε η αντίσταση κατά του Πεισίστρατου τον 6ο π.Χ. αιώνα και αυτό κυρίευσε ο Θρασύβουλος με 70 στρατιώτες και ανέτρεψε το καθεστώς των τριάκοντα τυράννων των Αθηνών το 403 π.Χ. Το φρούριο αυτό λόγω της ακατάλληλης θέσης του εγκαταλείφθηκε και τον 4ο π.Χ. αιώνα κτίστηκε το νέο φρούριο Φυλής που σήμερα γνωρίζουμε, το οποίο βρίσκεται σε καίρια θέση και παρουσιάζει εξαιρετική θέα. ΝΑ του φρουρίου, κατά μήκος του δρόμου που οδηγούσε στην Αθήνα διακρίνονται ίχνη από τροχούς αμαξών πάνω στον βράχο.

Σημαντικό επίσης αρχαιολογικό μνημείο αποτελεί και το σπήλαιο του Πανός, στο οποίο λατρευόταν ο θεός Πάνας και οι Νύμφες. Πλήθος λατρευτικών αγγείων έχει βρεθεί στο σπήλαιο αυτό, το οποίο είναι στην περιοχή της Φυλής. Στη Βαρυμπόπη έχει βρεθεί επίσης ο τάφος του αρχαίου τραγικού ποιητή Σοφοκλή και αναμένεται η ανακήρυξή του σε αρχαιολογικό χώρο, η ανάδειξή του και η δυνατότητα επίσκεψης του κοινού. Ήδη έχει περιφραχθεί και καθαριστεί ο χώρος με τη συνεργασία της αρχαιολογικής υπηρεσίας και του Δασαρχείου Πάρνηθας.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ-ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ

Στον κυρίως ορεινό όγκο της Πάρνηθας λόγω κλίματος (χιόνια, πυκνές ομίχλες κτλ.) και της δυσκολίας προσπέλασης (ο πρώτος αμαξωτός δρόμος ολοκληρώθηκε το 1928), δεν αναπτύχθηκαν πολλά μοναστήρια και εκκλησίες.

Στην θέση του μοναδικού παλιού μοναστηριού στην Πάρνηθα, που βρίσκονταν στην Αγ. Τριάδα, υπάρχει σήμερα ένα μικρό εξωκλήσι.

Στους πρόποδες όμως της Πάρνηθας τόσο παλιότερα όσο και πρόσφατα ιδρύθηκαν πολλά μοναστήρια. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι:

• Το μοναστήρι της Κοιμήσεως Θεοτόκου Κλειστών, που κτίστηκε το 17ο αιώνα. Βρίσκεται Ν - ΝΔ της Πάρνηθας.

• Σε απόσταση 2 Κm βόρεια του Δήμου Φυλής σε υψόμετρο 500 μ. υπάρχει το ανδρικό μοναστήρι του Αγ. Κυπριανού και Ιουστίνης (παλαιοημερολογίτες), που ιδρύθηκε το 1961.

• Σε απόσταση 5 Κm ΒΔ του Δήμου Αχαρνών στη θέση Ντάρδιζα, σε υψόμετρο 500μ. σε ένα πλάτωμα, βρίσκεται το γυναικείο μοναστήρι (παλαιοημερολογίτες) της Γεννήσεως Θεοτόκου, που ιδρύθηκε το 1930.

• Ανατολικά από τους Θρακομακεδόνες σε επαφή με το εγκεκριμένο σχέδιο πόλης, σε υψόμετρο 400 μ. βρίσκεται το γυναικείο μοναστήρι (παλαιοημερολογίτες) της Κοιμήσεως Θεοτόκου που ιδρύθηκε το 1938.

• Βόρεια του Δήμου Αχαρνών στη θέση Κατζανά, σε υψόμετρο 190μ. βρίσκεται το ανδρικό μοναστήρι της Αγ. Παρασκευής (παλαιοημερολογίτες) που ιδρύθηκε το 1930.

Στην Πάρνηθα υπάρχουν επίσης και πολλά ερημοκλήσια. Τα περισσότερα από αυτά κτίστηκαν κοντά σε πηγές ή πηγάδια και λίγα δεν έχουν κοντά τους νερό. Όλα όμως βρίσκονται σε θαυμάσιες τοποθεσίες. Τα ερημοκλήσια αυτά είναι :

• Δίπλα σε πηγές: Αγ. Πέτρος στη Μόλα, Αγ. Γεώργιος στο Κεραμίδι, Αγ. Παρασκευή στο Ρουμάνι, Αγ. Παρασκευή στην πηγή Φυλής, Αγ. Μερκούριος και Αγ. Τριάδα στις αντίστοιχες θέσεις στα ανατολικά της Πάρνηθας.

• Δίπλα σε πηγάδι: Αγ Τριάδα Αυλώνας, Αγ. Γεώργιος, Αγ. Νικόλαος στο Λοιμικό

• Χωρίς πηγή ή πηγάδι κοντά τους: Αγ. Νικόλαος και Προφ. Ηλίας στο Μετόχι, Προφ. Ηλίας στο Βούτημα, Αγ. Παρασκευή στο Μπόρσι.

1.3 ΧΛΩΡΙΔΑ

Με τον όρο χλωρίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών φυτών που απαντούν σε μία περιοχή. Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει περίπου 6.000 είδη και υποείδη φυτών, από τα οποία περίπου 1.100 είναι ενδημικά, δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στη γη. Ειδικότερα η χλωρίδα της Πάρνηθας απασχόλησε τους ερευνητές από πολύ παλιά. Σύμφωνα με νεότερες μελέτες η χλωρίδα της Πάρνηθας περιλαμβάνει σχεδόν 1.100 taxa (με τον όρο αυτό περιλαμβάνουμε τα είδη και τα υποείδη μαζί), δηλαδή όσα έχει όλη η Σκανδιναβία! Επιπλέον, από τα 1.100 αυτά taxa, τα 92 είναι ελληνικά ενδημικά.

Με λίγα λόγια, δίπλα ουσιαστικά στην πρωτεύουσα της χώρας βρίσκεται ένας βοτανικός παράδεισος, ο οποίος όμως κινδυνεύει από τις συλλογές που πραγματοποιούν οι διάφοροι επισκέπτες του.

ΕΝΔΗΜΙΚΑ ΕΙΔΗ

Η ελληνική χλωρίδα είναι γνωστό ότι είναι από τις πλουσιότερες στην Ευρώπη. Όμως το ενδιαφέρον της δεν είναι μόνο ο μεγάλος αριθμός των ειδών της, αλλά το γεγονός ότι πολλά από αυτά αναπτύσσονται αποκλειστικά στη χώρα μας, εξαπλώνονται σε μικρές ή μεγαλύτερες περιοχές της και ονομάζονται ενδημικά.

Στην Πάρνηθα από τα 1.100 περίπου είδη φυτών που έχουν καταγραφεί, 92 είναι ελληνικά ενδημικά και 42 είναι Βαλκανικά ενδημικά. Από τα 92 ελληνικά ενδημικά, άλλα από αυτά εξαπλώνονται μόνο στην Αττική, άλλα μόνο στη Στερεά Ελλάδα, άλλα στη Νότια Ελλάδα κ.ο.κ. Τα περισσότερα ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που έχουν ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα (π.χ. Κεφαλληνιακή ελάτη).

Δύο είδη είναι αποκλειστικά ενδημικά της Πάρνηθας, δηλαδή δεν απαντώνται σε κανένα άλλο μέρος της γης: η καμπανούλα και το αγριογαρύφαλλο της Πάρνηθας.

Η καμπανούλα φύεται πάνω στον ασβεστόλιθο και σχηματίζει πολύ όμορφους μοβ τάπητες πάνω στις πέτρες στο τέλος της άνοιξης. Το αγριογαρύφαλλο της Πάρνηθας ανθίζει λίγο αργότερα, μέσα με τέλη Ιουνίου και προτιμά επίσης τον ασβεστόλιθο. Όταν επισκεπτόμαστε την Πάρνηθα, ας ρίξουμε μια προσεκτική ματιά στα βράχια που ορθώνονται αριστερά και δεξιά του δρόμου. Θα δούμε πολύ ενδιαφέρουσες μορφές ζωής! Όμως, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να μην ξεριζώνουμε ούτε να κόβουμε φυτά, καθώς πολλά από αυτά είναι σπάνια και απειλούμενα και προστατεύονται από το κράτος αλλά και από διεθνείς νόμους και συμβάσεις. Ας φερθούμε στη φύση με σεβασμό, όπως της αξίζει.

ΤΑ ΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ

Μία ιδιαίτερη κατηγορία φυτών της Πάρνηθας είναι τα σπάνια και απειλούμενα είδη, τα οποία είτε λόγω των μικρών πληθυσμών τους είτε επειδή ενοχλούνται από την παρουσία του ανθρώπου, αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή και προστασία. Αυτά είναι:
• άσπρη παιώνια
Έχουν εντοπιστεί τρεις μικροί πληθυσμοί της σε απόμακρες τοποθεσίες του βουνού, που αριθμούν συνολικά 70 άτομα περίπου. Είναι άκρως απειλούμενο είδος και χρειάζεται άμεσα μέτρα προστασίας και πολλαπλασιασμού για τη διάσωσή του.

• κόκκινος κρίνος
Ένα πολύ όμορφο φυτό, το οποίο έχει τέσσερις πολύ μικρούς πληθυσμούς στην Πάρνηθα. Ο ένας από αυτούς κινδυνεύει, καθώς βρίσκεται σε πολυσύχναστο ορειβατικό μονοπάτι. Είναι πολύ απειλούμενο είδος.

• κόκκινη τουλίπα
Απαντάται σε πολλά σημεία σε μικρούς αριθμούς. Ο μεγαλύτερος πληθυσμός της ήταν αυτός του οροπεδίου της Μόλας, ο οποίος όμως λόγω υπερσυλλογής από τους επισκέπτες μειώθηκε πολύ.

• τουλίπα η βοιωτική
Είναι μια κόκκινη τουλίπα που φύτρωνε σε λιβάδια και αγρούς χαμηλού και μεσαίου υψομέτρου, σήμερα όμως πιθανολογείται ότι έχει εξαφανιστεί από το βουνό.

• έβενος του Sibthorp
Είναι ενδημικό της Νοτιοανατολικής Ελλάδας και έχει βρεθεί ένας μικρός πληθυσμός στην περιοχή των Θρακομακεδόνων.

Tα φυτά αυτά αποτελούν μέρος της φυσικής κληρονομιάς της Πάρνηθας και είναι πολύ σημαντικό εμείς οι απλοί επισκέπτες του βουνού να τα γνωρίζουμε και να τα προστατεύουμε, όχι μόνο επειδή είναι σημαντικό οι μελλοντικές γενιές να τα γνωρίσουν, αλλά και επειδή αποτελούν ζωντανά μνημεία της φύσης.

ΤΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ

Τα μανιτάρια αποτελούν μια μικρή μόνο κατηγορία στην τεράστια "οικογένεια" των μυκήτων. Τα μανιτάρια και γενικότερα οι μύκητες αποτελούν μια πολυάριθμη ομάδα οργανισμών που κατατάσσονται στα φυτά. Παρουσιάζουν όμως σημαντικές διαφορές τόσο από τα πράσινα φυτά, όσο και από τα φύκη και τα βακτήρια, με αποτέλεσμα να ταξινομούνται σήμερα σ' ένα τρίτο βασίλειο, ανάμεσα στο φυτικό και το ζωικό.

άγρια μανιτάρια Οι μύκητες στερούνται χλωροφύλλης και αδυνατούν να συνθέσουν οργανικές ενώσεις. Είναι ετερότροφοι οργανισμοί που παίρνουν τις απαραίτητες οργανικές ενώσεις από ζωντανούς ή νεκρούς οργανισμούς. Δηλαδή δεν παράγουν από μόνοι τους ενέργεια, όπως τα φυτά, τα οποία μέσω της φωτοσύνθεσης μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε χημική και την αποθηκεύουν με τη μορφή αμύλου. Οι μύκητες προσλαμβάνουν την απαιτούμενη ενέργεια από το περιβάλλον τους με διάφορους τρόπους, ανάλογα με το είδος τους. Τα περισσότερα μανιτάρια όπως και πολλοί άλλοι μύκητες αποσυνθέτουν μαζί με τα βακτήρια τα νεκρά φυτικά υπολείμματα του εδάφους (πεσμένα φύλλα και κλαδιά). Τα μανιτάρια αποτελούν νόστιμη και θρεπτική τροφή, αλλά χρειάζεται προσοχή, επειδή ορισμένα από αυτά είναι δηλητηριώδη και ισχυρά παραισθησιογόνα. Στην Πάρνηθα μετά από έρευνες έχουν βρεθεί 107 είδη μανιταριών από τα οποία:1 Θανατηφόρο, 8 Δηλητηριώδη, 20 Μη εδώδιμα, 55 Εδώδιμα, 23 Άγνωστης εδωδιμότητας.

κρουστώδης λειχήνας ΒΡΥΑ-ΛΕΙΧΗΝΕΣ

Τα βρύα ανήκουν σε μια πρωτόγονη κατηγορία φυτών, τα βρυόφυτα. Είναι συνήθως πράσινα, μικρά και μεταξύ των απλούστερων φυτικών οργανισμών της ξηράς (λίγα είναι υδρόβια). Δεν παράγουν άνθη ή καρπούς και τα περισσότερα δεν έχουν εσωτερικά μέσα μεταφοράς νερού ή θρεπτικών. Αναπαράγονται με σπόρια και μπορούν επίσης να σχηματίσουν νέα φυτά από μικρά τμήματα βλαστών και φύλλων που έχουν αποκοπεί. Οι λειχήνες βρίσκονται πάνω σε βράχους, χώμα, δέντρα ή τεχνητές δομές σε καθαρά περιβάλλοντα. Θεωρούνται πρωτοπόρα είδη επειδή συχνά είναι οι πρώτοι οργανισμοί που εισβάλλουν σε ένα νεοεκτιθέμενο βράχο ή έδαφος.

Οι λειχήνες των βράχων όμως μπορεί να ελευθερώνουν χημικές ουσίες, οι οποίες επιταχύνουν την αποσάθρωση του βράχου σε έδαφος και προάγουν έτσι την δημιουργία νέων εδαφών.

Οι λειχήνες κατείχαν σπουδαία θέση στην κινέζικη ιατρική και στη σύγχρονη εποχή χρησιμοποιούνται ευρέως για την παρασκευή αντιβιοτικών. Η πιο ενδεδειγμένη χρήση τους όμως είναι ως δείκτες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, καθώς είναι πολύ ευαίσθητοι οργανισμοί στην αύξηση της συγκέντρωσης των αέριων ρύπων. Δεν έχουν μηχανισμούς άμυνας στους ρύπους όπως τα ανώτερα φυτά και έτσι κάποια είδη, όταν δεν εμφανίζονται σε μια περιοχή, σηματοδοτούν την ύπαρξη ατμοσφαιρικής ρύπανσης εκεί.
Στην Πάρνηθα είχαν διαπιστωθεί τη δεκαετία του 1960 περί τα 50 είδη λειχήνων.

Το Δασαρχείο Πάρνηθας στα πλαίσια διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού, έχει διεξάγει κατά καιρούς συλλογές και αναγνωρίσεις φυτών. Η πρώτη προσπάθεια έγινε το 1984-1985, ενώ συστηματικά συνεχίστηκε μετά το 2001. Μέχρι τα τέλη του 2005 είχαν φωτογραφηθεί, συλλεχθεί και αναγνωριστεί πάνω από 500 είδη φυτών, που βρίσκονται στο ερμπάριο του Δασαρχείου Πάρνηθας. Για το ερμπάριο έχουν εργαστεί κατά καιρούς δασολόγοι, βιολόγοι και δασοφύλακες: Από τις αρχές του 2006 ξεκίνησε η καταλογογράφηση όλων των φυτικών δειγμάτων σε βάση δεδομένων (MS Access), ώστε αυτή να είναι προσιτή σε όσους ενδιαφέρονται να δουν κάποιο φυτό που έχει συλλεχθεί στην Πάρνηθα.

1.4 ΠΑΝΙΔΑ

Με τον όρο πανίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών ζωικών οργανισμών (Σπονδυλωτών και Ασπόνδυλων) που απαντούν σε μία περιοχή. Η πανίδα της χώρας μας είναι η πλουσιότερη στην Ευρώπη, καθώς περιλαμβάνει πολύ μεγάλο αριθμό ζωικών ειδών σε σχέση με την γεωγραφική της έκταση.

Αυτή η μεγάλη ποικιλότητα της πανίδας της χώρας μας εξηγείται όπως και η ποικιλότητα στην χλωρίδα. Από τη μία πλευρά, ο ελληνικός χώρος λειτούργησε ως καταφύγιο στα ζώα της Βόρειας Ευρώπης που ήθελαν να αποφύγουν τους παγετώνες και από την άλλη, η τεράστια ποικιλία οικοτόπων της χώρας μας (σ' ένα μικρό γεωγραφικό χώρο απαντούν πολλοί διαφορετικοί τύποι περιβάλλοντος) βοήθησε στην ανάπτυξη διαφορετικών πληθυσμών άγριων ζώων, οι οποίοι έδωσαν νέα είδη και υποείδη, πολλά από τα οποία είναι ενδημικά στη χώρα μας.

Ειδικότερα στην Πάρνηθα, από τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία και από προηγούμενες έρευνες προκύπτει ότι τόσο στο απώτερο, όσο και στο πρόσφατο παρελθόν υπήρχαν τα περισσότερα από τα μεγάλα θηλαστικά της χώρας, όπως η καφετιά αρκούδα (υπήρχε μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα), ο γκρίζος λύκος (χάθηκε γύρω στα 1940-50), ο λύγκας (υπήρχε ως και τον περασμένο αιώνα, αλλά σήμερα έχει χαθεί από όλη την Ελλάδα). Υπήρχαν επίσης ο αγριόγατος και τα μεγάλα φυτοφάγα όπως το αγριογούρουνο και το ζαρκάδι, τα οποία εξαφανίστηκαν από την Αττική στις αρχές του 20ου αιώνα.

Σήμερα τα είδη αυτά δεν υπάρχουν στην Πάρνηθα, γιατί με τις έντονες ανθρωπογενείς επεμβάσεις αναγκάστηκαν να μετακινηθούν πολύ βορειότερα (Πίνδος, Β. Ελλάδα). Παρά την εξαφάνιση όμως των ειδών αυτών από την περιοχή, η Πάρνηθα με την σημαντική έκτασή της, την πλούσια χλωρίδα της, τα υψηλά δάση της, το πολυποίκιλο ανάγλυφό της και την υψηλή προστασία που απολαμβάνει ως Εθνικός Δρυμός, Καταφύγιο Θηραμάτων, Ειδική Περιοχή Προστασίας για τα Πουλιά (SPA) και περιοχή του Δικτύου «ΦΥΣΗ 2000», προσφέρει πολύ καλές συνθήκες για την ανάπτυξη της άγριας πανίδας.

Έτσι, η πανίδα της Πάρνηθας παραμένει μεταξύ των πλουσιοτέρων της Αττικής και παρά τις αντιξοότητες και τις ανθρώπινες επιδράσεις διατηρεί σημαντικό αριθμό κόκκινων ελαφιών, τα οποία μαζί με τα λίγα ελάφια που απαντούν στην Ροδόπη, συγκροτούν τους μοναδικούς πληθυσμούς του είδους αυτού στην Ελλάδα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ελάφι (cervus elaphus) το οποίο αριθμεί ένα αξιόλογο πληθυσμό 150 περίπου ατόμων μοναδικό σε όλη την Ελλάδα. Για την προστασία του έχει ιδρυθεί εκτροφείο στην περιοχή Παλαιοχώρι. Μικρός και αξιόλογος είναι ο πληθυσμός των κρι-κρι.

Από τα ζώα που ζουν στην Πάρνηθα, 23 είδη πουλιών, 17 είδη θηλαστικών (κυρίως χειρόπτερα) και 13 είδη ερπετών και αμφιβίων περιλαμβάνονται στα «Αυστηρά προστατευόμενα» είδη πανίδας της Σύμβασης της Βέρνης. Επίσης υπάρχουν 15 Απειλούμενα και 9 Τρωτά είδη, ενώ για τα πτηνά, έχουν παρατηρηθεί 10 είδη με σχετικά μικρή εξάπλωση στον κόσμο, που παρουσιάζουν όμως σημαντικούς πληθυσμούς στην Ευρώπη και 1 είδος που απειλείται.

ΑΜΦΙΒΙΑ

πρασινόφρυνος (Bufo_viridis) Τα αμφίβια είναι πρωτόγονα σπονδυλωτά και εάν τα συγκρίνουμε με τα πουλιά και τα θηλαστικά, διαφέρουν φανερά από αυτά λόγω της έλλειψης τριχών και φτερών. Αρχικά γεννιούνται και μεγαλώνουν στο νερό, όπου αναπνέουν με βράγχια. Στη συνέχεια αναπτύσσουν την ικανότητα να ζουν στην ξηρά, όπου αναπνέουν με πνεύμονες.

Τα αμφίβια είναι γνωστά εδώ και 400 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Από τα 46 αμφίβια της Ευρώπης τα 18 απαντούν στην Ελλάδα και διακρίνονται σε αυτά που έχουν ουρά (όπως σαλαμάνδρες και τρίτωνες) και σε αυτά που δεν έχουν, όπως βάτραχοι και φρύνοι. Στην Πάρνηθα απαντώνται τα 8 από τα 18 είδη αμφιβίων της χώρας μας . Αυτά είναι ονομαστικά τα εξής:


	Σαλαμάνδρα
	Κοινός τρίτωνας
	Χωματόφρυνος
	Πρασινόφρυνος
	Δενδροβάτραχος
	Ελληνικός βάτραχος
	Ευκίνητος βάτραχος
	Λιμνοβάτραχος

ΕΡΠΕΤΑ

Τα ερπετά είναι ζώα που διαθέτουν σπονδυλική στήλη και εξελικτικά τοποθετούνται μετά τα ψάρια και τα αμφίβια και πριν από τα πουλιά και τα θηλαστικά. Τα ερπετά Αβλέφαρος (Ablepharus_kitaibellii) είναι γνωστά εδώ και 350 εκατομμύρια χρόνια. Από τα 100 είδη ερπετών που απαντούν στην Ευρώπη, τα 61 υπάρχουν στην Ελλάδα, ενώ πολυάριθμα είναι τα υποείδη τους, πολλά από τα οποία αποτελούν στενότοπα ενδημικά (πολύ μικρή εξάπλωση, π.χ. μόνο σε ένα νησί). Η ελληνική ερπετοπανίδα είναι η πλουσιότερη της Ευρώπης. Για παράδειγμα, ολόκληρη η Σκανδιναβία αριθμεί 20 μόλις είδη ερπετών!

Στην Πάρνηθα έχουν καταγραφεί 3 είδη χελωνών, 10 είδη σαυρών και 9 είδη φιδιών. Τοιχόσαυρα (Podarcis_muralis) Αναλυτικότερα, αυτά είναι τα εξής:

	Ελληνικό όνομα

	Μεσογειακή χελώνα
	Ελληνική χελώνα
	Κρασπεδωτή χελώνα
Οχιά
	Κυρτοδάκτυλος
	Κονάκι
	Τυφλίτης
	Αβλέφαρος
	Λιακόνι
	Οφιόμορος
	Πρασινόσαυρα
	Αιγαιόσαυρα
	Τοιχόσαυρα
	Ταυρική γουστέρα
Γατόφιδο
	Σκουληκόφιδο
	Δενδρογαλιά
	Σαΐτα
	Σπιτόφιδο
	Λαφίτης
	Σαπίτης
	Νερόφιδο

Αλκυόνη (Alcedo_atthis) ΠΤΗΝΑ

Τα ερπετά και τα πτηνά παρουσιάζουν πολλές μορφολογικές ομοιότητες, οι οποίες επέτρεψαν τη συνένωσή τους σε μια ομάδα με το όνομα σαυροψίδια. Η συγκριτική ανατομία και η παλαιοντολογία συμφωνούν ότι τα πτηνά προήλθαν από τα ερπετά.

Τα πουλιά στερούνται δοντιών και χειλιών. Η αίσθηση της όσφρησης είναι ελάχιστα αναπτυγμένη και της γεύσης είναι υποτυπώδης, ενώ η ακοή και η όραση είναι πολύ αναπτυγμένες. Τέλος, εκτός από τα νυκτόβια αρπακτικά, όπως η κουκουβάγια κ.ά., τα οποία έχουν στο πρόσθιο μέρος του κεφαλιού τα μάτια, τα άλλα πτηνά έχουν γωνία ορατότητας αρκετά ευρεία, έως 300 μοίρες, χωρίς να κινούν το κεφάλι τους.

Τα πτηνά είναι γνωστά εδώ και 200 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Αριθμούν 8.700 περίπου είδη και ο πληθυσμός τους σε όλον τον κόσμο υπολογίζεται σε 100 δισεκατομμύρια περίπου άτομα. Στην Ευρώπη έχουν παρατηρηθεί περίπου 475 είδη πτηνών, ενώ στη χώρα μας απαντάται η συντριπτική πλειοψηφία, 407 είδη, από τα οποία τα 2/3 φτιάχνουν τις φωλιές τους εδώ. Στην Πάρνηθα πιστεύεται ότι είναι παρόντα 131 είδη πουλιών.

Ασβός (Meles_meles) ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Τα θηλαστικά είναι η ομάδα εκείνη του ζωικού βασιλείου που τρέφουν τα νεογνά τους με γάλα που παράγεται από ειδικούς αδένες, τους μαστούς. Είναι η πιο εξελιγμένη ομάδα ζώων, καθώς έχουν μεγάλο μέγεθος εγκεφάλου, αναπτυγμένο νευρικό σύστημα και αυξημένη νοημοσύνη. Πρόγονός τους ήταν ένα είδος ερπετού, το οποίο έζησε πριν από 155 εκατομμύρια χρόνια. Σε όλο τον κόσμο έχουν αναγνωριστεί περίπου 4.600 είδη. Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 110, με πολλά από αυτά να είναι σπάνια, ενδημικά και απειλούμενα. Για την Πάρνηθα αναφέρονται 42 είδη θηλαστικών .


Κρικοποντικός	Σκαντζόχοιρος
Μαυροποντικός	Τυφλοασπάλακας
Δεκατιστής	Σπιτομυγαλίδα
Σταχτοποντικός	Χωραφομυγαλίδα
Αλεπού	Κηπομυγαλίδα
Νυφίτσα	Ετρουσκομυγαλίδα
Κουνάβι	Νυχτονόμος
Ασβός	Τρανορινόλοφος
Βουνονυχτερίδα	Μικρορινόλοφος
Ωτονυχτερίδα	Ρινόλοφος
Παρδαλονυχτερίδα	Τρανονυχτερίδα
Λαγός	Πτερυγονυχτερίδα
Σκίουρος	Μικρομυωτίδα
Δενδρομυωξός	Πυρρομυωτίδα
Δασομυωξός	Τρανομυωτίδα
Μικροτυφλοπόντικας	Μικρονυκτοβάτης
Νανοκρικετός	Νυκτοβάτης
Αρουραίος Μεσογείου	Λευκονυχτερίδα
Σκαπτοποντικός	Νυχτερίδα του Nathusius
Βραχοποντικός	Νανονυχτερίδα
Δασοποντικός

1.5 ΑΠΕΙΛΕΣ

Η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος και η υποβάθμιση των δασών και των λοιπών φυσικών οικοσυστημάτων αν και χρονολογείται από τις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης, εν τούτοις συνειδητοποιήθηκε τα τελευταία 40 περίπου χρόνια.

Η ραγδαία και άναρχη ανάπτυξη των δύο μεγάλων αστικών κέντρων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) δημιούργησε εκτός των άλλων και έντονο πρόβλημα ρύπανσης. Συστηματικές μελέτες για την επίδραση των εκπεμπόμενων ρύπων στα φυσικά οικοσυστήματα της Αττικής, βρίσκονται ακόμα στην αρχή. Στον ορεινό όγκο της Πάρνηθας που είναι και το μεγαλύτερο φυσικό οικοσύστημα της περιοχής, δεν υπάρχει κανένας μόνιμος σταθμός μέτρησης αέριων ρύπων.

Άλλες δραστηριότητες όπως η αναψυχή στον Εθνικό Δρυμό και φυσικά φαινόμενα όπως οι πυρκαγιές, δημιουργούν απειλή για την Πάρνηθα, ιδίως τους θερινούς μήνες, οπότε οι επισκέπτες αυξάνονται και οι υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν κίνδυνο ανάφλεξης των δασών.

ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΑ

Φωτιά Θρακομακεδόνες 2004 Τα απορρίμματα είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας. Αυτά συσσωρεύονται στους χώρους αναψυχής και λόγω καθυστέρησης στην αποκομιδή τους από την αρμόδια υπηρεσία, διασπείρονται σε μεγάλη απόσταση από τους σκύλους και τις αλεπούδες που περιφέρονται στο βουνό, καθώς και από τον αέρα.

ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Τον μεγαλύτερο κίνδυνο καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος της Πάρνηθας αποτελούν οι πυρκαγιές, οι οποίες είναι συχνό φαινόμενο στην περιοχή. Για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου αυτού και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του, το Δασαρχείο Πάρνηθας διεξήγαγε εξονυχιστική έρευνα για την καταγραφή των στοιχείων των πυρκαγιών που εξερράγησαν στην Πάρνηθα από το έτος 1913 έως το 1997.

Τα σπουδαιότερα συμπεράσματα από την παραπάνω έρευνα είναι τα εξής:

Θρακομακεδόνες η επόμενη μέρα • Ο αριθμός των πυρκαγιών εξαρτάται περισσότερο από το βαθμό της ανθρώπινης δραστηριότητας στα δάση και λιγότερο από την επικρατούσα βλάστηση (είδος, πυκνότητα κτλ.)

• Οι καταστρεπτικότερες πυρκαγιές για την περίοδο 1959-1996 συνέβησαν με ακραίες καιρικές συνθήκες, τα δε αίτιά τους ήταν ο εμπρησμός, ή παρέμειναν άγνωστα.

• Ο αριθμός των πυρκαγιών σε ιδιωτικά δάση αντιπροσωπεύει το 24% του συνολικού αριθμού των πυρκαγιών της περιοχής και το 67% της καμένης έκτασης. Ο δείκτης καμένης έκτασης ανά πυρκαγιά στα δάση αυτά είναι 796,45 στρ./ πυρκαγιά.

ΛΑΘΡΟΘΗΡΙΑ

απαγορευτική πινακίδα Είναι γνωστό ότι το κυνήγι απαγορεύεται στην Πάρνηθα. Παρ’ όλα αυτά, έχουν σημειωθεί αρκετά κρούσματα λαθροθηρίας, με θύματα κυρίως πουλιά, λαγούς και ελάφια. Δυστυχώς, η Πάρνηθα έχει πολύ μεγάλη έκταση και το προσωπικό του Δασαρχείου Πάρνηθας δεν επαρκεί για να την καλύψει ούτε ποσοτικά ούτε χρονικά, δηλαδή όλο το εικοσιτετράωρο. Είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί με ενημέρωση των πολιτών και με κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή και ανθρώπινο δυναμικό από το Δασαρχείο.

Πολύ σημαντική βοήθεια προσφέρει η Ομοσπονδιακή Θηροφυλακή, που διεξάγει επίσης συχνές περιπολίες σε όλο τον ορεινό όγκο της Πάρνηθας.

κάλυκες πεταμένοι στο έδαφος

Στις περιοχές όπου το κυνήγι επιτρέπεται, δημιουργείται αυτό το απαράδεκτο θέαμα με σκόρπιους κάλυκες πεταμένους στο έδαφος. Ελπίζουμε οι κυνηγοί να ευαισθητοποιηθούν σε αυτό το θέμα και να είναι πιο προσεκτικοί όταν ανεβαίνουν στο βουνό γι' αυτή τους τη δραστηριότητα.

Αν η Πάρνηθα ήταν πιο μακριά, θα ήταν ακόμα πιο πλούσια και πιο όμορφη απ’ότι είναι, αφού ούτε 4 στρατιωτικές βάσεις θα είχε πάνω της, ούτε ραντάρ και κεραίες, ούτε καζίνο, ούτε αυθαίρετα, ούτε τόση καταπόνηση από τους Αθηναίους εκδρομείς…

ΞΗΡΑΝΣΗ

ξερό έλατο Το ελατοδάσος της Πάρνηθας αντιμετωπίζει εδώ και πάρα πολλά χρόνια πρόβλημα ξήρανσης. Η πρώτη εικόνα που βλέπει ο επισκέπτης της Πάρνηθας είναι καχεκτικά, άρρωστα, γερασμένα και ξερά δέντρα.
Η ξήρανση αυτή προκαλείται από το φλοιοφάγο έντομο Gryphalus piceae. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο νεκρώνονται κατά μέσο όρο περίπου 50.000 δέντρα!

ιξός (Viscum album) Ο ιξός είναι ένα ημιπαράσιτο που προσβάλλει την κεφαλληνιακή ελάτη και θεωρείται ότι συμβάλλει στην εξασθένηση των δέντρων. Τα έλατα γίνονται πιο ευάλωτα στα φλοιοφάγα έντομα και νεκρώνονται.

Πρόβλημα ξήρανσης παρατηρείται επίσης στις δρυς και στα αείφυλλα πλατύφυλλα από την κάμπια της νυχτοπεταλούδας Limantria dispar, ενώ τα κυπαρίσσια σε όλη την Ελλάδα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και πεθαίνουν το ένα μετά το άλλο από καρκίνο

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ

βαμβακίαση σε πεύκο Τα πευκοδάση της Πάρνηθας καταλαμβάνουν μία μεγάλη έκταση στον Εθνικό Δρυμό. Τα τελευταία χρόνια όμως η εμφάνιση επιβλαβών εντόμων απειλεί την εξέλιξή τους. Το έντομο Marchalina hellenica και η κάμπια της πεταλούδας Thaumetopaea pityocampa είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για την ξήρανση πολλών δέντρων χαλεπίου πεύκης στο βουνό. Το έντομο Marchalina hellenica παρασιτεί στην πεύκη παράγοντας μελιτώδεις εκκρίσεις, τις οποίες οι μέλισσες συλλέγουν και μετατρέπουν σε μέλι, το πευκόμελο.

Η παρουσία του εντόμου έχει αναφερθεί μόνο σε χώρες της λεκάνης της Μεσογείου. Η σημασία του ως μελιτογόνου εντόμου είναι για την Ελλάδα ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς το μέλι που παράγεται αποτελεί σταθερά κάθε χρόνο το 65% της συνολικά παραγόμενης ποσότητας μελιού στη χώρα. Η ασθένεια που προκαλείται από το συγκεκριμένο έντομο λέγεται και βαμβακίαση, καθώς οι εκκρίσεις του μοιάζουν με κομμάτια βαμβακιού πάνω στο δέντρο. Οι πληθυσμοί του εντόμου σε φυσιολογικά επίπεδα δεν προκαλούν προβλήματα στα πεύκα, αλλά η τεχνητή αύξηση με ενέσεις προνυμφών σε δέντρα, που πραγματοποιήθηκε κατά κόρον τις τελευταίες δεκαετίες από μελισσοκόμους, οδήγησε στην κατάσταση που παρατηρούμε σήμερα. Επισήμως, δεν είναι γνωστή κάποια συγκεκριμένη βλάβη των πεύκων από την Marchalina hellenica, Όμως από παρατηρήσεις στο πεδίο διαφαίνεται ότι συμβάλλει στην εξασθένηση των δέντρων, τα οποία πιθανώς προσβάλλονται δευτερογενώς από παθογόνους μύκητες ή άλλους μικροοργανισμούς.

Η νυχτοπεταλούδα Thaumetopaea pityocampa είναι ένα φυλλοφάγο έντομο, που απαντάται κυρίως στις χώρες της Μεσογειακής λεκάνης, Στη χώρα μας έχει βρεθεί σε όλα σχεδόν τα πευκοδάση μέχρι τα 1.800μ. Προκαλεί ζημιές στα δέντρα με την τροφική της δραστηριότητα. Οι προνύμφες μπορούν να προκαλέσουν απώλεια αύξησης της τάξης του 20-45%, η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στη νέκρωση νεαρών δενδρυλλίων.

Υπάρχουν τρόποι καταπολέμησης των προνυμφών, οι οποίοι είναι:

• Βιολογικός: χρησιμοποιείται είτε το βακτήριο Bacillus thurigiensis, το οποίο εμποδίζει την ανάπτυξη της κάμπιας είτε φερομόνη με σκοπό την καθοδήγηση των εντόμων σε ειδικές παγίδες.

• Χημικός: χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα. Αυτά επηρεάζουν τη σύνθεση της χιτίνης, με αποτέλεσμα το έντομο να μην μπορεί να εξελιχθεί και να νεκρώνεται.

• Μηχανικός: είναι ο πιο φιλικός προς το περιβάλλον τρόπος, καθώς συνίσταται στο κόψιμο και κάψιμο της φωλιάς των εντόμων.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Η ίδρυση του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας το 1961 δεν κατάφερε να διευθετήσει το θέμα των διάφορων εγκαταστάσεων. Αυτές, προϋπήρχαν στο βουνό και θεωρήθηκε τότε αδύνατη η η κορυφή Όρνιο με τον πύργο του ΟΤΕ απομάκρυνσή τους.

Στις εγκαταστάσεις αυτές περιλαμβάνονται: 1) το στρατόπεδο της Πολεμικής Αεροπορίας στην κορυφή Καραβόλα, 2) το στρατόπεδο του Πολεμικού Ναυτικού στην κορυφή Λαγός, 3) ραδιοτηλεοπτικές, τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις και ο πύργος του ΟΤΕ στην κορυφή Όρνιο, 4) πάρκο κεραιών στην κορυφή Αέρας, 5) το καζίνο στην κορυφή Μαυροβούνι,

6) το εστιατόριο-ξενοδοχείο "Κυκλάμινα" στη θέση Αγ. Τριάδα, 7) ο χώρος κατασκηνώσεων στη θέση Παλιοχώρι και 8) το τελεφερίκ στη θέση Μετόχι.

Οι εγκαταστάσεις αυτές όμως επηρεάζουν τόσο την χλωρίδα όσο και την πανίδα του Δρυμού. Καθώς οι περισσότερες από αυτές έχουν εκτοπίσει είδη φυτών που ζουν αποκλειστικά στα σημεία αυτά και πλέον τα θεωρούμε σπάνια ή εξαφανισθέντα από το βουνό. Ακόμη, τόσο οι ίδιες οι εγκαταστάσεις, όσο και οι εργαζόμενοι σε αυτές, προκαλούν όχληση στα ζώα του βουνού.

Τέλος, η αισθητική αλλοίωση του τοπίου από αυτό το πλήθος κεραιών και των κτηρίων, σε συνδυασμό με την εναπόθεση μπαζών και διάφορων άχρηστων υλικών στους χώρους αυτούς, γεννούν ερωτήματα για τον τρόπο λειτουργίας ενός πυρήνα προστατευόμενης περιοχής.

η κορυφή Μαυροβούνι με το καζίνο

1.6 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας κάποιες δραστηριότητες είναι απαγορευμένες, λόγω του ιδιαίτερου καθεστώτος προστασίας που ισχύει στην περιοχή. Εντός των ορίων του Δρυμού δεν περιλαμβάνεται κανένας οικισμός και δεν ασκείται καμία βιοτεχνική ή βιομηχανική δραστηριότητα. Σε μικρή απόσταση όμως από αυτά τα όρια έχουν θεσμοθετηθεί οι βιομηχανικές ζώνες των Αχαρνών, του Κρυονερίου και της Μαλακάσας – Σχηματαρίου, στις οποίες ασκείται εντονότατη βιοτεχνική και βιομηχανική δραστηριότητα. Οι οικονομικές δραστηριότητες που ασκούνται εντός των ορίων του δρυμού, αν εξαιρεθεί η λειτουργία του Καζίνο της Πάρνηθας είναι μικρής σημασίας και περιορίζονται στον πρωτογενή κυρίως τομέα δηλαδή την κτηνοτροφία, την γεωργία, την δασοπονία, την μελισσοτροφία, καθώς και την αναψυχή.

ΟΡΕΙΒΑΣΙΑ-ΟΡΕΙΝΗ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ

AMACHIEV Η δραστηριότητα αυτή είναι πολύ αναπτυγμένη στην Πάρνηθα. Δύο ορειβατικοί σύλλογοι, αλλά και μεμονωμένοι ορειβάτες, σε συνεργασία με το Δασαρχείο Πάρνηθας, έχουν δημιουργήσει ένα πυκνό δίκτυο καλοδιατηρημένων μονοπατιών, το οποίο καλύπτει όλη την έκταση του βουνού. Πολλά από τα μονοπάτια περνούν μέσα από πηγές, πυκνά δάση και ξέφωτα. Υπάρχει πλήθος επιλογών ανάλογα με την υψομετρική διαφορά που μπορούμε να καλύψουμε (0-800μ.), την απόσταση (500-5.000 μ.) και τον χρόνο (30΄- 6 ώρες) που χρειαζόμαστε. Παράλληλα, στη διαδρομή παρατηρούμε διάφορες ζώνες βλάστησης: τα έλατα, τα πεύκα, τα πουρνάρια, τα κέδρα, τα πλατάνια, τα φρύγανα.

Τα σημαντικότερα μονοπάτια είναι σηματοδοτημένα είτε με απλά κόκκινα σημάδια στους βράχους και τα δέντρα είτε με κόκκινες ταινίες ή τέλος με ειδικά σημάδια για κάθε μονοπάτι, όπως κόκκινο τρίγωνο, κόκκινο τετράγωνο, κίτρινος ρόμβος κ.ο.κ. Με αυτόν τον τρόπο, ακολουθώντας το ίδιο σχήμα και χρώμα, μπορεί ο ορειβάτης να βρει το μονοπάτι.

Επιπλέον, υπάρχουν δύο ορειβατικά καταφύγια, το ένα στη θέση Μπάφι που ανήκει στον ΕΟΣ Αθηνών και το άλλο στη θέση Φλαμπούρι που ανήκει στον ΕΟΣ Αχαρνών, όπου υπάρχει δυνατότητα για ξεκούραση και ύπνο.

Οι σημαντικότερες διαδρομές είναι οι εξής:

1. ΑΓ. ΤΡΙΑΔΑ - ΣΚΙΠΙΖΑ - ΜΟΛΑ.

2. ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΜΠΑΦΙ - ΚΟΡΟΜΗΛΙΑ - ΣΦΑΚΙΖΑ – ΘΡΑΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ.

3.ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΜΠΑΦΙ - ΧΑΡΑΔΡΑ ΧΟΥΝΗΣ - ΘΡΑΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ.

4. ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΦΛΑΜΠΟΥΡΙ - ΧΑΡΑΔΡΑ ΧΟΥΝΗΣ - ΘΡΑΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ.

5. ΑΓ. ΤΡΙΑΔΑ - ΑΥΧΕΝΑΣ ΚΑΜΠΕΡΑΣ - ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΕΡΑΜΙΔΙΟΥ - ΡΕΜΑ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ - ΜΕΤΟΧΙ.

6. ΜΕΤΟΧΙ - ΚΕΡΑΜΙΔΙ -ΤΑΜΙΛΘΙ - ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΑΝΟΣ - ΑΡΜΑ - ΜΟΝΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ.

7. ΑΓ. ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ - ΤΑΜΙΛΘΙ - ΡΕΜΑ ΜΠΟΝΤΙΑΣ - ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ - ΑΥΧΕΝΑΣ ΠΑΝΟΣ.

8. ΦΥΛΗ - ΚΕΛΑΔΩΝΑΣ - ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΑΝΟΣ - ΑΡΜΑ - ΜΟΝΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ.

9. ΑΥΧΕΝΑΣ ΠΑΝΟΣ (ΠΛΑΤΑΝΑ) – ΛΟΙΜΙΚΟ - ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ - ΒΟΥΤΗΜΑ - ΑΥΛΩΝΑΣ.

10. ΜΟΛΑ - ΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΑΥΛΩΝΑΣ.

11. ΜΟΛΑ - ΠΑΛΙΟΜΗΛΕΣΙ - ΣΦΕΝΔΑΛΗ.

12. ΜΟΛΑ - ΜΕΣΙΑΝΟ ΝΕΡΟ - ΡΕΜΑ ΓΚΟΥΡΑΣ - ΚΑΤΣΙΜΙΔΙ.

ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ

HELPUP Στις νότιες περιοχές της Πάρνηθας το έντονο ανάγλυφο δημιουργεί τις χαράδρες της Χούνης και της Αγ. Τριάδας και τον γνωστό βράχο της Βαρυμπόπης. Πιο δυτικά, στο τμήμα μεταξύ της Μονής Κλειστών και του Σπηλαίου του Πανός βρίσκεται το ρέμα της Γιαννούλας, που ξεκινά από την περιοχή της Γκούρας και αφού διασχίσει μία διαδρομή με πολλές εναλλαγές τοπίου καταλήγει στην πεδιάδα του Ασπροπύργου. Το φαράγγι που έχει δημιουργηθεί ονομάζεται φαράγγι του Κελάδωνα και είναι από τα πιο σημαντικά αναρριχητικά πεδία. Όλες αυτές οι περιοχές είναι ιδανικές για αναρρίχηση και προσφέρουν έντονες συγκινήσεις.

ATTHETOP Οι περιοχές που χρησιμοποιούνται από τους ορειβάτες και τους απλούς αναρριχητές για την εξάσκησή τους στο βράχο χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Το Άρμα και το Φλαμπούρι ανήκουν στην "Υψηλή Σχολή" και είναι ιδανικές για προετοιμασία αναβάσεων δύσκολου βουνού, ενώ η Πέτρα Βαρυμπόπης ανήκει στη "Χαμηλή Σχολή" και είναι ιδεώδης για εκπαίδευση και προπόνηση μαθητευόμενων αναρριχητών.

Στις περιοχές αυτές, για πολλά χρόνια λειτουργούν αναρριχητικές σχολές βράχου του ΕΟΣ Αθηνών, αλλά και άλλων Συλλόγων που έχουν αναρριχητικές ομάδες. Εκτός από τα παραπάνω αναρριχητικά πεδία, στην Πάρνηθα υπάρχουν και άλλες περιοχές που χρησιμοποιούνται για αναρρίχηση, όπως το μεγάλο Αρμένι στη Β. Πάρνηθα, η Αλογόπετρα στη Δ. Πάρνηθα, η Κορακοφωλιά, η Πέτρα Εβραίου (Ν. Πάρνηθα) και ο βράχος της Θοδώρας στη Δ. Πάρνηθα.

ΟΡΕΙΝΗ ΠΟΔΗΛΑΣΙΑ

Ένα πολύ δημοφιλές άθλημα που αναπτύσσεται ολοένα στην Πάρνηθα και λόγω Ολυμπιακών αγώνων, είναι η ορεινή ποδηλασία (mountain - bike). Ένα πυκνό δίκτυο ποδηλατοδρόμων έχει δημιουργηθεί τόσο στον πυρήνα όσο και στην περιφερειακή ζώνη του Δρυμού, προσφέροντας έτσι δυνατές συγκινήσεις στους λάτρεις του αθλήματος. Οι σπουδαιότερες είναι η κυκλική διαδρομή στην περιοχή Κιθάρα στο Τατόι και η διαδρομή Μετόχι – Αγ. Γεώργιος – Ταμίλθι.

ΑΝΑΨΥΧΗ

BBQ Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της πρωτεύουσας μεταπολεμικά και η σταδιακή αλλά συνεχής επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης σ' αυτήν (κυκλοφοριακό πρόβλημα, νέφος, παντελής σχεδόν έλλειψη ελεύθερων χώρων και πρασίνου, μόλυνση των κοντινών θαλασσών κτλ.), κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη διαφυγής έστω και για λίγο του πληθυσμού αυτού στην ύπαιθρο, προς αναζήτηση ηρεμίας, απόλαυσης της φύσης και εκτόνωσης από το συνεχές στρες της πόλης.

Ήδη από την δεκαετία του 1960, οι Αθηναίοι άρχισαν να ανεβαίνουν κατά ομάδες στην Πάρνηθα κυρίως στις αργίες.

Η συνεχής αυτή αύξηση των επισκεπτών οδήγησε την δασική υπηρεσία στην δημιουργία 12 κύριων χώρων αναψυχής στο χρονικό διάστημα 1983-2004, προκειμένου οι επισκέπτες να διοχετευθούν ομαλά προς αυτούς και να μην διαχέονται σ' ολόκληρη την περιοχή, στην οποία δεν υπήρχε καμία υποδομή, ώστε να αποφευχθεί η υποβάθμιση του περιβάλλοντος (σκουπίδια, συμπίεση εδάφους, καταστροφή της προβληματικής αναγέννησης της ελάτης, πυρκαγιές κτλ.).

OCTBRFST Από έρευνα δασικής αναψυχής που διεξήχθη στον Εθνικό Δρυμό την περίοδο 1991-1992 βρέθηκε ότι την Πάρνηθα επισκέπτονται, κατά μέσο όρο, 3.000-5.000 άτομα την εβδομάδα, εκτός από τους πεζοπόρους. Οι μισές περίπου από τις επισκέψεις γίνονται την Κυριακή. Συνολικά κατά το ίδιο έτος απογραφής καταμετρήθηκαν περίπου 267.000 επισκέπτες με αυτοκίνητο. Επιπλέον, καθημερινά ανεβαίνουν οι 900 εργαζόμενοι στις διάφορες εγκαταστάσεις της Πάρνηθας καθώς και οι -κατά μέσο όρο- 600 επισκεπτόμενοι το Καζίνο (οι τελευταίοι, εκτός Τετάρτης).

Σε δεύτερη έρευνα δασικής αναψυχής που διεξήχθη την περίοδο 2001-2002 στον Εθνικό Δρυμό, βρέθηκε ότι την Πάρνηθα επισκέπτονται κατά μέσο όρο 4.700-7.000 άτομα την εβδομάδα, εκτός από τους πεζοπόρους, ενώ οι μισές περίπου επισκέψεις πραγματοποιούνται την Κυριακή. Συνολικά, κατά το έτος καταγραφής 2001-2002 καταμετρήθηκαν περίπου 403.000 επισκέπτες.

SPRING Συγκριτικά, τα στοιχεία που προέκυψαν από τις δύο έρευνες στο διάστημα αυτών των 10 χρόνων δείχνουν μια αύξηση περίπου 66% στον όγκο των επισκεπτών και είναι:

Περίοδος	Μ.Ο. επισκεπτών την εβδομάδα	Συνολικός αριθμός επισκεπτών του Εθνικού Δρυμού
1991-1992	3.000 - 5.000	267.000
2001-2002	4.700 - 7.000	403.000

Δυστυχώς ο αριθμός των επισκεπτών έχει αυξηθεί τόσο πολύ, που πλέον δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα στον Εθνικό Δρυμό. Ο υπέρογκος αριθμός αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στον Δρυμό και οι ίδιοι οι επισκέπτες των χώρων αναψυχής δημιουργούν όχληση στα ζώα και πολλές φορές καταστρέφουν την χλωρίδα με τη συλλογή. Επιπλέον, υπάρχουν κάποιοι επισκέπτες που παρά τις κυρώσεις που επιβάλλονται από την δασική υπηρεσία, ανάβουν φωτιές για να ψήσουν ή κατασκηνώνουν μέσα στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, κάτι το οποίο δεν επιτρέπεται ούτε από την κοινή λογική.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Η πρόσβαση στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας γίνεται είτε από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο Μετόχι-Αγ. Τριάδα είτε μέσω του τελεφερίκ (τηλεβαγόνι), το οποίο ξεκινά από τη θέση Μετόχι και έπειτα από διαδρομή 1.700 μ. φτάνει στο ξενοδοχείο Hyatt Regency Casino (Mont Parnes).Τέρμα (Καζίνο).

Στην περιφερειακή ζώνη του Εθνικού Δρυμού η πρόσβαση είναι δυνατή από διάφορα σημεία. Στη Δυτική Πάρνηθα υπάρχει ασφαλτοστρωμένος δρόμος στην περιοχή της Φυλής και στην Ανατολική Πάρνηθα υπάρχει επίσης ασφαλτοστρωμένος δρόμος από την Βαρυμπόπη προς τον Άγ. Μερκούριο, απ' όπου μπορείτε να φτάσετε έως τον Αυλώνα στη Βόρεια Πάρνηθα.

Η διαμονή στον Εθνικό Δρυμό μπορεί να γίνει στα καταφύγια των ορειβατικών συλλόγων:
Καταφύγιο Μπάφι: Διαθέτει 50 κρεβάτια και εστιατόριο. Την ευθύνη λειτουργίας του έχει ο ΕΟΣ Αθηνών.
Καταφύγιο Φλαμπούρι: Διαθέτει δύο αίθουσες, η πρώτη χωρητικότητας 45 ατόμων σε στρώματα και η δεύτερη έχει δύο δωμάτια με κρεβάτια για 10 άτομα. ΕΟΣ Αχαρνών.

Εκτός του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας υπάρχουν πολλά ξενοδοχεία, ταβέρνες και εστιατόρια στην ευρύτερη περιοχή και ιδιαίτερα στο Δήμο Αχαρνών (Λεωφόρος Πάρνηθας), στο Δήμο Φυλής, στις Κοινότητες Θρακομακεδόνων και Κρυονερίου, στους Δήμους Άνω Λιοσίων και Αυλώνα, καθώς και στον οδικό άξονα Βαρυμπόπης - Αγ. Μερκουρίου.

Eίναι καθήκον όλων μας να προστατεύουμε την ομορφιά του βουνού.

Φεύγοντας από το βουνό να αφήνουμε μόνο τα ίχνη μας.

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ

AMDOUBT Στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού δεν επιτρέπεται.

• Το άναμμα φωτιάς όλο το έτος
• Η κοπή δέντρων, κλαδιών και κορυφών, το ξερίζωμα και η συλλογή λουλουδιών ή άλλων φυτών και γενικά κάθε φθορά της βλάστησης.
• Η συλλογή και η μεταφορά φυτοχώματος.
• Η ρύπανση του χώρου γενικά.
• Η κυκλοφορία κάθε είδους τροχοφόρων στους δασικούς δρόμους, όπου υπάρχουν εμπόδια και απαγορευτικά σήματα.
• Η χρησιμοποίηση του δικτύου δρόμων για κάθε είδους δοκιμές και αγώνες αυτοκινήτων και δικύκλων, καθώς και η ανάπτυξη υπερβολικής ταχύτητας και εκκωφαντικών θορύβων σ' όλους τους δρόμους.
• Το κυνήγι και η σύλληψη κάθε ζώου με οποιοδήποτε μέσο, σ' όλη τη διάρκεια του έτους.
• Η διακίνηση κάθε είδους όπλων έστω και λυμένων σε θήκη, τσεκουριών, πριονιών ή άλλων κοπτικών εργαλείων.
• Η βοσκή κάθε ζώου.
• Η διακίνηση σκύλων, έστω και δεμένων, ή άλλων κατοικίδιων ζώων και η εγκατάλειψή τους στο χώρο του Δρυμού.
• Η διανυκτέρευση σε σκηνές ή τροχόσπιτα.
• Η εγκατάσταση κυψελών μελισσοσμηνών.
• Οι διαφημίσεις (σε βράχους, δέντρα, περιφράξεις κλπ.) και η αναγραφή συνθημάτων.
• Η διακίνηση καντινών και μικροπωλητών.
• Η καταστροφή πινακίδων, περιφράξεων και γενικά έργων και υλικών που είναι περιουσία του Δημοσίου.

Για τους παραβάτες του κανονισμού αυτού εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν.Δ. 86/1969 , του Ν.Δ. 996/1971 και του Ν.998/1979.

2.Δραστηριότητες στα πλαίσια

του προγράμματος

2.1 Τροφική αλυσίδα

2.2 Επίσκεψεις στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας.

Α) Η περιβαλλοντική ομάδα τον Ιανουάριο επισκέφτηκε τον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, μαζί με ξεναγούς του Δασαρχείου Πάρνηθας. Την ημέρα όμως αυτή υπήρχε πολύ ομίχλη !!!

Μέσα στο καταφύγιο Μπάφι οι ξεναγοί έδωσαν πολλές χρήσιμες πληροφορίες στην ομάδα.

Β) Τον Απρίλιο επισκεφτήκαμε την Πάρνηθα με πολύ καλύτερες καιρικές συνθήκες!!!

Μέσω του προγράμματος της WWF ELLAS μπορέσαμε και κάναμε πολλές δραστηριότητες στον Εθνικό δρυμό. Χωριστήκαμε σε ομάδες και με την βοήθεια των δύο ξεναγών μάθαμε πολλά παίζοντας…