11^ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΧΑΡΝΩΝ

ΤΟ ΝΕΡΟ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ.

Διαθεματική εργασία των μαθητών της Β τάξης του 11^ου Γυμνασίου Αχαρνών.

Σχολικό έτος 2007 – 2008

Μαθητές που συμμετείχαν στην εργασία:

1. Αναστασοπούλου Δέσποινα – Κλαίρη

2. Βουτόγλου Κωνσταντίνα

3. Γεωργούσης Παναγιώτης

4. Γκόγκα Στεφανία

5. Γκούστης Αναστάσιος

6. Γυρχίδη Αναστασία

7. Ευθυμίου Ευστράτιος

8. Ευσταθιάδης Χρήστος

9. Θεοδωράκης Μιχαήλ

10. Ιωακειμίδου Ιωάννα

11. Καλαϊτζίδη Χαρίκλεια

12. Καρασσαβίδης Νικόλαος

13. Καταπόδη Λαζαρούλα

14. Κατσαρού Ειρήνη

15. Κελίδου Ευλαμπία

16. Κολιός Δημήτριος

17. Κορδατζάκη Ανδριάνα

18. Κουσίδης Ιωάννης

19. Κυράνης Γεώργιος

20. Σιδηροπούλου Ζωή

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Βλαμπεζάκη Ελένη φιλόλογος

ΤΟ ΝΕΡΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ.

Ετυμολογία.

Μεσαιωνικά: νερό (ν), < νηρόν (5ος - 6ος αιώνας), ουδέτερο του μεταγενέστερου επιθέτου νηρός «πρόσφατος, φρέσκος» (κυρίως για ψάρια), συνηρημένος τύπος του αρχαίου νεαρός. Η λέξη απέκτησε τη σημερινή της σημασία από τη συνεκφορά « νεαρόν / νηρόν ύδωρ » στην οποία το επίθετο υπερίσχυσε του ουσιαστικού και το αντικατέστησε στη σημερινή ομιλία.

Σημασία.

Νερό (ύδωρ) : άχρωμη και συνήθως άοσμη και άγευστη, υγρή (υπό κανονικές συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης ) χημική ένωση δύο ατόμων υδρογόνου και ενός ατόμου οξυγόνου. (χημικός τύπος Η2Ο) Το υγρό στοιχείο της φύσης που σχηματίζει τα ποτάμια, τις λίμνες, τις θάλασσες, τις πηγές, τη βροχή και αποτελεί το 70% του ανθρώπινου οργανισμού.

Είναι απαραίτητο στοιχείο για τη ζωή και την ανάπτυξη όλων των φυτικών και ζωικών οργανισμών. Η στερεά μορφή του είναι ο πάγος και η αέριά του είναι οι υδρατμοί.

Το νερό σε διάφορες γλώσσες.

Λατινικά: aqua (άκουα)

Αγγλικά: water (γουότερ)

Γαλλικά: eau (ό)

Γερμανικά: wasser (βάσα)

Σέρβικα: BOДA (βόντα)

Ιταλικά: acqua (άκουα)

Δανέζικα: vand (βαντ)

Ισπανικά: agua (άκουα)

Ρωσικά: BOДA (βόντα)

Ολλανδικά: water (βάτερ)

Αλβανικά: Ujë (ούι)

Κουρδικά: αν (αβ)

Αραβικά :( μάϊ)

Φινλανδικά: vesi

Πορτογαλικά: água

Σουηδικά: vatten

Ουγγρικά: viz

Καταλανικά: Aigua

Ινδονησιακά: Air

Γιαπωνέζικα: Mizu

Επίθετα.

Κρύο, χλιαρό, ζεστό, καθαρό, βρόμικο, πόσιμο, βρόχινο, γάργαρο, χλωριωμένο, θαυματουργό, υφάλμυρο, ανθρακούχο, διαυγές, κρυστάλλινο, ιαματικό, μεταλλικό, απεσταγμένο, αγιασμένο νερό.

Φράσεις.

- αμίλητο νερό, το νερό που παίρνεται από την πηγή με απόλυτη σιγή και χρησιμοποιείται στον κλήδονα – (Ο κλήδωνας είναι το έθιμο των κοριτσιών , που ζητούν να μαντέψουν, τη μοίρα τους και το τυχερό τους. Στη γιορτή του του Αϊ-Γιάννη τα κορίτσια πηγαίνουν στα πηγάδια του χωριού, απ' όπου παίρνουν μέσα σε μπακίρι το αμίλητο νερό. Την ώρα της μεταφοράς δεν μιλούν, παρ' όλο που παλικάρια παραφυλάγοντας στο δρόμο , προσπαθούν να κάμουν τα κορίτσια να μιλήσουν, με πειράγματα. Αν συμβεί αυτό , η μαντική του Κλείδωνα χάνεται.)

- πίνω νερό στο όνομά του, τον εκτιμώ, τον υπολογίζω

- ήπιε το νερό της λησμονιάς, τους ξέχασε όλους και όλα

- ήπιε το αμίλητο νερό, . για κάποιον που μένει σιωπηλός

- αθάνατο νερό, κατά τη λαϊκή πίστη, το νερό που αν το πιει ένας ζωντανός γίνεται αθάνατος, ενώ αν το πιει ένας πεθαμένος επανέρχεται στη ζωή

- μια τρύπα στο νερό, τίποτα

- έβαλε νερό στο κρασί του, μετρίασε την οργή του ή τις αξιώσεις του

- βάζω το νερό στ' αυλάκι, οδηγώ μια υπόθεση σε καλό δρόμο

- χάνω τα νερά μου, βρίσκομαι σε αμηχανία εξαιτίας αλλαγής περιβάλλοντος

- φέρνω στα (ή με τα) νερά μου, προσεταιρίζομαι κάποιον

- σηκώνει νερό, έχει κι άλλα περιθώρια

- κάνει νερά, για πλωτό που μπάζει νερά από ρωγμές· (μτφ.) παρεκκλίνει από τα υπεσχημένα

- μες στο νερό, για να δηλωθεί απόλυτη σιγουριά για κάτι

- κοπέλα σαν τα κρύα τα νερά, εξαιρετικής ομορφιάς

- το ξέρω νερό (νεράκι, σαν νερό), το κατέχω καλά, μπορώ να το πω χωρίς καμιά δυσκολία

- δεν δίνει του αγγέλου του νερό, για φιλάργυρο άνθρωπο

- κουβαλάω νερό στο μύλο κάποιου, συμβάλλω στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του

- το αίμα νερό δεν γίνεται, οι συγγενείς αλληλοϋποστηρίζονται

- σαν δυο σταγόνες νερό, μοιάζουν πάρα πολύ

- θολώνω τα νερά, προκαλώ σκόπιμη ασάφεια με σκοπό την παραπλάνηση

- λέω το νερό νεράκι, διψάω πάρα πολύ

- Σταγόνα στη θάλασσα.

- Νερό της αρνησιάς.

- όσα είπαμε νερό κι αλάτι, τέρμα οι παρεξηγήσεις κι ας γίνουμε φίλοι

- νερό της φωτιάς, οινοπνευματώδες ποτό

- ήρθε το νερό, ήρθε ο λογαριασμός της ύδρευσης

- τα νερά του πλοίου, το αυλάκι πίσω από σκάφος που πλέει.

Παροιμίες.

1. Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.

2. Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα τότε τ’ αμπελοχώραφα χαίρονται τα καημένα.

3. Ό Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό.

4. Σαν δυο σταγόνες νερό.

5. Πίνει η κότα το νερό, μα κοιτάει και το Θεό.

6. Το νερό με τη φωτιά δεν συμπεθεριάζουν.

7. Να φυλάγεσαι από τ' ακίνητο νερό, το ακίνητο σκυλί, τον ακίνητο εχθρό.

8. "Το τσουλ εκρέμσεν σο νερόν" = έριξε το πανί στο νερό την παροιμία αυτή τη χρησιμοποιούμε συνήθως για κορίτσια, για να δηλώσουμε ότι έχουν αποθρασυνθεί ... (ποντιακή παροιμία)

9. Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό.

10. Όταν διψάει η αυλή σου έξω νερό μη χύνεις.

11. Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ’ το νερό του Αυγούστου.

12. Μη φτύνεις στο πηγάδι απ’ όπου θα πιεις νερό. (εσθονική παροιμία).

13. Το μαλακό νερό σε σκληρή πέτρα, χτυπά και χτυπά μέχρι να κάνει τρύπα. (Πορτογαλική παροιμία)

14. Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ' εκείνα τα σπαρτά που 'ναι στη γη σπαρμένα.

15. Μήνα που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.

16. Το νερό κοιμάται αλλά ο κακός άνθρωπος δε κοιμάται.

17. Αν κάμει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα, χαράς σ' εκείνο το ζευγά που' χει πολλά σπαρμένα.

18. Η αλήθεια πλέει σαν λάδι στο νερό.

19. Το νερό, η φωτιά και η γυναίκα δεν έχουν εμπιστοσύνη.

20. Πλεύουν τα μήλα στο νερό πλεύουν κι οι καβαλίνες.

21. Σε ξένο κρασί μην βάζεις νερό.

22. Αν πρέπει να πνιγείς ας είναι τουλάχιστον το νερό καθαρό.

23. Η τρύπια στάμνα νερό δε κρατεί.

24. Άμα το πηγάδι ξεραθεί , όλοι θυμούνται το νερό του.

25. Το αίμα νερό δε γίνεται κι αν γίνεται δεν πίνεται.

26. Κάθε σταλαματιά νερό τ’ Απρίλη είναι ένα κιλό λάδι.

27. Πνίγηκε σε μια κουταλιά νερό .

28. Από βροντή κι απ' αστραπή , κι από νερό και χιόνι , κι απ' άτεκνο κι από σπανό, ο Θεός να σε γλιτώνει .

29. Το ήρεμο νερό φθείρει βουνά.

30. Στο γάμο πάει ο γάιδαρος ή για νερό ή για ξύλα.

31. Σ’ όσους μήνες έχουν «ρ» κάνεις μπάνιο με ζεστό νερό.

32. Κουβαλούν νερό με κόσκινο σε τρύπιο πιθάρι κι οι κόποι τους τέλος δεν έχουν.

33. Ο βρεγμένος το νερό δεν το φοβάται

34. Αλλού χτυπάει το νερό κι αλλού αλέθει ο μύλος. (Κεφαλονίτικη παροιμία)

35. Άλλος δε βρίσκει γέφυρα να περάσει, άλλος δε βρίσκει νερό να πιει.(Χιώτικη παροιμία)

36. Πολλές φορές πάει η στάμνα για νερό, μία πάει και δε γυρίζει.

Το νερό στη λογοτεχνία.

Κωστής Παλαμάς

Νέοι ανάπαιστοι και ίαμβοι.

Νερό, κάποιου παλιόρουχου

το λέκιασμα να πλύνω!

Νερό, για σε που κράτησα

μέσ' στ' ανθογυάλι, κρίνο!

Νερό, στο αψύ να ρίξω το

κρασί του ποτηριού μου,

νερό. για το κορμάκι μου

που καίει, και για το νου μου.

Νερό, κάποια παράδεισο

δροσιάς για να μ' ανοίξει.

Νερό ,λούσμα και άγιασμα.

Νερό, για να με πνίξει.

Ανθολογία Κωστή Παλαμά, επιλογή Κ. Γ. Κασίνης, Εκδόσεις Πατάκη

Στρατής Μυριβήλης

Οι φωνές των νερών.

Ένα δάσος στη μέση της Γης. και ο θεϊκός κουφός να στέκεται όρθιος. και πλάι του να τρέχει το ποτάμι, να τρέχει χωρίς ήχο. Να το κοιτάζει και να μην ακούει τις φωνές του. Αυτές οι φωνές του νερού, που μέσα στη νύχτα συνηχούν σαν εκκλησιαστικό όργανο, χύνουνται μέσα στην εκστατική ψυχή του ανθρώπου, όπως μέσα σε άβυσσο. Χύνουνται και τη γεμίζουν προσευχή.

Μέσα στη μνήμη μου κρατώ τόσες φωνές των νερών. Είχανε κυκλωθεί τα παιδιάτικα χρόνια μου από τα κρυφομιλήματα του καλοκαιριάτικου Αιγαίου, και κατόπι, σαν ερχόταν ο χειμώνας, και η Ανατολή κατέβαζε κείνες τις μεγαλόπρεπες αγριοκαιριές. άρχιζε να βογγάει το πέλαγο, να βρουχιέται σαν το λιοντάρι και να χυμάει κατάστηθα πάνω στους πελώριους όρθιους βράχους, να τους τραντάζει συθέμελα. Από τότε οι φωνές του Αιγαίου λικνίζουν όλους τους στοχασμούς και όλα μου τα όνειρα. Ύστερα γνώρισα τις φωνές των ποταμιών. Αυτοί μιλάν άλλη γλώσσα. Πιο δύσκολη, πιο μυστική, σχεδόν μια υπόγεια γλώσσα. Ό Στρυμόνας, Ο Πηνειός. Ο Άραχθος. Οι ποταμοί της Μακεδονίας. Της Βορινής Ηπείρου. Οι ποταμοί της Μικρασίας. Τα νερά που ορμούν από τα σπλάχνα του Ολύμπου της Βιθυνίας και καλπάζουν αλαλάζοντας μέσα απ' όλα τα σοκάκια της ονειρευτής Προύσας. Και του Βόδα τα νερά πού περνούν σιωπηλά μέσα από το Μοναστήρι, το Μοναστήρι της Σερβίας. Που μιλούσαν ελληνικά, τραγουδούσαν ελληνικά και τώρα θρηνούν σλάβικα. Και στις όχτες του μια διπλή, ατέλειωτη παράταξη από ανθισμένες ακακίες. Γεμίζουν τη νύχτα από την άσπρη ανταύγεια τους. κάνουν τον αέρα γλυκόν στην άκρη της γλώσσας με το παχύ τους μύρο και, σαν πάρει να φυσάει ο αγέρας από τις κορφές του Περιστεριού, τις τραντάζει, και το ποτάμι γεμίζει από λουλούδια πού ταξιδεύουν.

Ακόμα κρατώ μέσα στο ηχείο της μνήμης μου τις κραυγές από τους καταρράχτες της Έδεσσας, όταν γκρεμίζουνται από ψηλά μέσα σ' έναν απέραντο κάμπο, πυκνόν από τα δάση της κερασιάς. Και τις φωνές από τα κρεμάμενα νερά της Νάουσας και του Άγρα. Και τα νερά του Κρητικού Ψηλορείτη, και του Γεροποταμού, που τρέχει στους πρόποδες του λόφου με τα μεγαλόπρεπα ερείπια των Μινωικών παλατιών. Και αντίκρυ μια βουνοκορφή σε σχήμα εφιππίου, και αυτό είναι ή σέλλα του Διγενή Ακρίτα, πού έσκυβε να πιει νερό από το Γεροποταμό, και με τα γένεια του έφραζε το φαράγγι και πισωγύριζαν τα νερά.

Απ' την Ελλάδα, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Γιώργος Σεφέρης

Μυθιστόρημα Ι΄. (απόσπασμα)

Ο τόπος μας είναι κλειστός,

όλο βουνά που έχουν σκεπή

το χαμηλό ουρανό μέρα και νύχτα.

Δεν έχουμε ποτάμια δεν έχουμε πηγάδια

δεν έχουμε πηγές, μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές, που ηχούν και που τις προσκυνούμε.

Ποιήματα. Εκδόσεις Ίκαρος

Οδυσσέας Ελύτης

Τα ρω του Έρωτα. (απόσπασμα)

Διαβάζω μέσα στο νερό

το άλφα το βήτα και το ρω.

Τα δυο γυμνά σου πόδια

τους κήπους με τα ρόδια.

Τα ρω του Έρωτα. Εκδόσεις Ύψιλον

Οδυσσέας Ελύτης

Ο ύπνος των γενναίων. (απόσπασμα)

Μια σταγόνα καθαρού νερού,

σθεναρή πάνω απ' τα βάραθρα,

την είπανε Αρετή και της έδωσαν

ένα λιγνό αγορίστικο σώμα.

Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό. Εκδόσεις Ίκαρος

Κωστής Παλαμάς

Απόσπασμα από το ποίημα «Τάφος».

Στο ταξίδι που σε πάει

Ο μαύρος καβαλάρης

Κι αν διψάσεις μην το πιεις

Απ' τον κάτου κόσμο

Το νερό της αρνησιάς

Μην το πιεις κι ολότελα

Κι αιώνια μας ξεχάσεις

Το νερό στη θρησκειολογία.

Ως κοσμογονικό σύμβολο το νερό, αποτελεί ιερή και μαγική δύναμη, γεμάτη θεραπευτικές και αναγεννητικές ιδιότητες. Το «αθάνατο νερό», η «πηγή της νεότητας», το «νερό της ζωής» αποτελούν διαφορετικές μυθικές-θρησκευτικές εκφράσεις της ίδιας αλήθειας: ότι δηλαδή στο νερό ενυπάρχουν η ζωή και η αιωνιότητα. Χάρη σ' αυτές τις ιδιότητες το νερό παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην ιστορία των θρησκειών ως στοιχείο καθαρμού και εξαγνισμού.

Στην Ιλιάδα του Ομήρου (ραψωδία Α) ο ιερέας του Απόλλωνα Χρύσης, αποτραβιέται στην ακρογιαλιά για να προσευχηθεί στον Απόλλωνα. Το ίδιο κάνει και ο Αχιλλέας για να προσευχηθεί στη μητέρα του Θέτιδα, που ως θαλάσσια θεότητα κατοικεί στα βάθη της θάλασσας. Στην Οδύσσεια (ραψωδία Ε) η Καλυψώ βρίσκει τον Οδυσσέα να κλαίει στην ακρογιαλιά αγναντεύοντας το πέλαγος.

Η λατρεία των νερών παρουσιάζει μια εντυπωσιακή συνέχεια, που σε μερικές περιπτώσεις διαρκεί από τη νεολιθική εποχή ως τις μέρες μας. Ένας μεγάλος αριθμός από λατρείες και τελετουργίες επικεντρώνονταν σε πηγές, ρυάκια, ποτάμια, πηγάδια κ.ά. Η λατρεία των τοπικών νερών ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη στη λαϊκή πίστη, που καμία θρησκευτική επανάσταση δεν κατάφερε να την εξαλείψει. Ακόμα και ο χριστιανισμός την υιοθέτησε (π.χ. αγιασμός των υδάτων).

Ακόμα, το νερό έχει σχέση με τη μαντική. Γενικά η αντίληψη ότι η προφητική ικανότητα αναβλύζει από τα νερά είναι πολύ διαδεδομένη, όπως μαρτυρούν και τα πολλά μαντεία που ήταν χτισμένα κοντά σε νερά.

Το μαντείο των Δελφών

Το μαντείο της Δωδώνης

Νερό και θεότητες.

- Προσωποποιημένες θεότητες αποκλειστικά των νερών συναντούμε στις θρησκείες όλων των λαών σε συνάρτηση με τον τόπο, το φυσικό περιβάλλον και τη γεωγραφική θέση των λαών που τις δημιούργησαν. Έτσι, θεό της θάλασσας είχαν οι αρχαίοι Έλληνες τον Ποσειδώνα, οι Ρωμαίοι τον Νεπτούνους, οι Σκανδιναβοί τον Όεγκιν, οι Ινδοί τον Βαρούνα.

Ο Ποσειδώνας του Αρτεμισίου

- Στην Οδύσσεια (ραψωδία Ε) σε 100 περίπου στίχους ο Όμηρος περιγράφει την πάλη του Οδυσσέα με την τρικυμία που προκάλεσε ο θεός Ποσειδώνας.

Η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας και αναδύθηκε μέσα από τα κύματα στην Κύπρο.

Η γέννηση της Αφροδίτης του Sandro Botticcelli

Η γέννηση της Αφροδίτης

- Η Χάρυβδη, η ρουφήχτρα η θαλάσσια δίνη είναι θηλυκό τέρας της ελληνικής μυθολογίας. Θεωρείται θυγατέρα του Ποσειδώνα και της Γαίας. Κατοικούσε στην ασιατική ακτή του πορθμού του Βοσπόρου. Στην ευρωπαϊκή ακτή κατοικούσε ένα άλλο τέρας, η Σκύλλα. Ρουφούσε το νερό της θάλασσας, καταπίνοντας μαζί διερχόμενα πλοία και ναυτικούς. Αργότερα οι μυθογράφοι μετέφεραν την κατοικία των δύο τεράτων στον πορθμό της Μεσσήνης μεταξύ Ιταλίας και Σικελίας. Τόσο η Χάρυβδη όσο και η Σκύλλα εμπλέκονται στους μύθους του Οδυσσέα και των Αργοναυτών, οι οποίοι πέρασαν από τα στενά αυτά με μικρές απώλειες.

Σκύλλα και Χάρυβδη

- Στην ελληνική μυθολογία υπάρχουν πολλοί μύθοι για θαλάσσιες θεότητες, το Νηρέα, τη Θέτιδα, τον Πρωτέα, το Γλαύκο, το Φόρκυ, τον Τρίτωνα, τις Σειρήνες που ήταν θαλάσσιες Νύμφες (Ναϊάδες) και συνοδοί της Περσεφόνης, τις γοργόνες. Για θεότητες ή πνεύματα των πηγών και των ποταμών, δηλαδή τις Νηρηίδες και άλλες Νύμφες. Για τον Ωκεανό την υγρή ζώνη που περιέβαλλε κυκλικά τη Γη και τέλος για θεοποιημένους ποταμούς όπως τον Ασωπό, τον Αλφειό, τον Ιλισσό, το Μαίανδρο, το Σκάμανδρο, τον Αστεροπαίο, εγγονό του ποταμού Αξιού.

Η Θέτις παραδίδει στον Αχιλλέα τον οπλισμό του.

Ναϊάδες. Οι Νύμφες των πηγών και των ποταμών

- Στην Ιλιάδα (ραψωδία Φ) ο ποταμός Σκάμανδρος παραπονιέται ότι έχει γεμίσει νεκρούς και δεν μπορεί να κυλήσει τα νερά του, αλλά ο Αχιλλέας του απαντά περιφρονητικά. Ο ποταμός φουσκώνει τα νερά του και ορμά να τον πνίξει. Ο ήρωας σώζεται με παρέμβαση της Αθηνάς και του Ποσειδώνα, αλλά ο Σκάμανδρος ζητά τη βοήθεια του ποταμού Σιμόεντα. Τα δυο ποτάμια πλημμυρίζουν τον κάμπο και ο Ήφαιστος, ύστερα από παράκληση της Ήρας, ανάβει πελώρια φλόγα, καίει τα δέντρα στις όχθες του Σκάμανδρου και δαμάζει τον ποταμό.

Τα ύδατα της Στυγός.

Η μεγαλύτερη κόρη του Ωκεανού, η Στύγα ήταν πελώρια και ήταν ο τρόμος των αθανάτων. Το παλάτι της ήταν στεφανωμένο με τεράστιους βράχους και στηριζόταν σε ασημένιες κολόνες. Αν υπήρχε υποψία ότι κάποιος από τους Θεούς του Ολύμπου έλεγε ψέματα, τότε ερχόταν μέσα σε χρυσό δοχείο το νερό της Στυγός και αλίμονο στο θεό (ή τη θεά) που ορκιζόταν ψέματα. Για ένα χρόνο έμενε στο κρεβάτι του βυθισμένος σε νάρκη. Και στη συνέχεια, άλλα εννέα χρόνια, ζούσε χωριστά από τους υπόλοιπους αθανάτους.

Τα τρομερά ύδατα της Στυγός βρίσκονταν στο Χελμό, ανάβλυζαν από την ιερή πηγή της, έτρεχαν κάτω από τα βάθη της Γης, μέσα στη σκιά της νύχτας και γίνονταν ένας βραχίονας του Ωκεανού.

Τα τρομερά ύδατα της Στυγός.

Αχέροντας. Ο ποταμός του Άδη.

  Σύμφωνα με τη μυθολογία, η πεδιάδα του Αχέροντα ήταν ο τόπος όπου κατοικούσαν οι ψυχές των νεκρών. Ο ποταμός αποτελούσε το δρόμο μέσω του οποίου ο Χάροντας οδηγούσε τις ψυχές στη Λίμνη Αχερουσία, στα έγκατα της οποίας βρισκόταν το βασίλειο του Άδη. Για το λόγο αυτό, ιδρύθηκε πάνω από μια σπηλιά στη συμβολή των ποταμών Αχέροντα και Κοκυτού, ο σπουδαιότερος χώρος λατρείας των θεών του Κάτω Κόσμου , το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.

Ο ποταμός Αχέροντας

Νερό και αρχαίοι πολιτισμοί.

Οι πρώτοι ανθρώπινοι οικισμοί κτίστηκαν κοντά σε λίμνες (λιμναίοι), ενώ όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί της αρχαιότητας αναπτύχθηκαν σε περιοχές με συνεχείς βροχοπτώσεις που ευνοούσαν τη γεωργία, ή σε παράκτιες περιοχές ή κοντά σε ποτάμια, λίμνες και πηγές. Η συνειδητοποίηση ότι το νερό ήταν κι εξακολουθεί να είναι βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του πολιτισμού καθρεφτίζεται στις λαϊκές δοξασίες, στη μυθολογία και στις θρησκείες. Οι αρχαιότεροι πολιτισμοί που στήριξαν την ανάπτυξή τους στο νερό είναι οι εξής:

· Ο αιγυπτιακός στην κοιλάδα του Νείλου

· Ο ασσυριακός ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη

· Ο ινδικός στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού

· Ο κινέζικος στις όχθες του Κίτρινου ποταμού

· Ακόμα και ο ελληνικός πολιτισμός αναπτύχθηκε κοντά στο νερό και συγκεκριμένα στο Αιγαίο.

Λιμναίος οικισμός στο Δισπηλιό Καστοριάς.

Στη νότια όχθη της λίμνης της Καστοριάς, απέναντι από την ομώνυμη πόλη, έχει βρεθεί ένας λιμναίος οικισμός, μια ανθρώπινη δηλαδή εγκατάσταση η οποία τα προϊστορικά χρόνια είχε αναπτυχθεί στην όχθη και μέσα στα νερά της λίμνης. Οι πρώτοι λιμναίοι οικισμοί, είχαν εντοπισθεί στην Ευρώπη στα μέσα του περασμένου αιώνα στην περιοχή των μεγάλων ελβετικών και γερμανικών λιμνών και από τότε διατυπώθηκαν διάφορες θεωρίες για τον τρόπο που χτίστηκαν και για τις δραστηριότητες και τον πολιτισμό των ανθρώπων που έμεναν εκεί. Στην Ελλάδα ο λιμναίος οικισμός του Δισπηλιού που χρονολογείται από το 5000 π.Χ. εντοπίστηκε στη νότια όχθη της λίμνης της Καστοριάς την τρίτη δεκαετία του αιώνα μας. Σύμφωνα με τις έρευνες που διεξάγονται εκεί τα τελευταία χρόνια, πιστεύεται ότι πολλά από τα σπίτια του Δισπηλιού ήταν χτισμένα μέσα στη λίμνη και επάνω σε πλατφόρμες και άλλα υποστυλώματα στην όχθη, που πολλές φορές, όταν ανέβαινε η στάθμη, σκεπαζόταν και αυτή με το νερό.

Οι ανασκαφές που έγιναν μέχρι και το 1992, αλλά και το πιστό αντίγραφο του οικισμού, που δημιουργήθηκε στη συνέχεια από εξειδικευμένους επιστήμονες, πλουτίζουν τις γνώσεις μας για την οργανωμένη ζωή στη λίμνη της Καστοριάς, μεταφέροντάς μας παράλληλα 7000 χρόνια πριν! Τότε, που, μέσα από τα πασσαλόκτιστα σπίτια εντός ή εκτός της λίμνης, ο νεολιθικός άνθρωπος έχτιζε πολιτισμό θεμελιώνοντάς τον πάνω στη λάσπη.

Η Θάλασσα.

Οι Έλληνες ειδικεύτηκαν στην κατασκευή μικρών αλλά γρήγορων και εύκολων στην χρήση πλοίων. Έχοντας πολλά μικρά λιμάνια χρειαζόταν μικρά και ευέλικτα πλοία. Αλλά παρ' όλα αυτά μπορούσαν να ταξιδεύουν εύκολα τουλάχιστον μέχρι την Κύπρο κουβαλώντας χαλκό από το 3000 π.Χ. Υπάρχουν όμως ενδείξεις κατεργασμένων πετρωμάτων της Μήλου που βρέθηκαν στις Μυκήνες και μας οδηγούν να δεχόμαστε ακόμα αρχαιότερη ναυτική δραστηριότητα.

Αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι στο Αιγαίο κυκλοφορούσαν οι πρώτες μορφές πλοίων απ' το 7000 π.Χ. Οι πρώτοι γνωστοί που εμφανίζονται στη θάλασσα είναι οι Κυκλαδίτες (3000 - 2000 π.Χ.) οι οποίοι όμως δίνουν την θέση τους στους Κρήτες της Μινωικής περιόδου (1700-1450 π.Χ.). Στην συνέχεια παρουσιάζονται οι Μυκηναίοι που και αυτοί δρούσαν σε όλη την γνωστή ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτή την εποχή αναφέρονται η Αργοναυτική εκστρατεία αλλά και ο Τρωικός πόλεμος, αν και πολλοί θεωρούν τον Τρωικό πόλεμο αρκετά παλαιότερο. Μετά τον ένατο αιώνα παρουσιάζονται δυναμικά στον Θαλάσσιο χώρο και η Κόρινθος, η Αίγινα, η Σάμος, η Κέρκυρα, οι Συρακούσες και άλλες μικρότερες πόλεις. Αρκετά αργότερα τον έκτο αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι δημιουργούν στόλο και κυριαρχούν με την σειρά τους για λίγο στον χώρο.

ΙΛΙΑΔΑ.

Η πρώτη οργανωμένη ναυτική κίνηση περιγράφεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα. Αναφέρεται ότι 1186 πλοία από διάφορες περιοχές της Ελλάδος μαζί με τους στρατούς των διαφόρων Ελληνικών φυλών συγκεντρώθηκαν στην Αυλίδα και όλοι μαζί πήγαν στην Τροία! Ο Όμηρος επίσης περιγράφει πολλές λεπτομέρειες τόσο για την ναυπήγηση όσο και για την πλοήγηση των πλοίων.

ΟΔΥΣΣΕΙΑ.
Η Οδύσσεια έχει πλήθος αναφορών στις ναυτικές ικανότητες και γνώσεις του Οδυσσέα και των συντρόφων του. Κάποιοι πιστεύουν ότι η ραψωδία Κ της Οδύσσειας περιγράφει με ακρίβεια το πέρασμα του Οδυσσέα από τα Νορβηγικά φιόρδ! Το αιώνιο ηλιόφως της χώρας των Λαιστρυγόνων ταιριάζει με το καλοκαίρι κοντά στον βόρειο αρκτικό κύκλο, το τεράστιο μέγεθος των Λαιστρυγόνων θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί εν μέρη από ασυνήθιστα μεγάλους ανθρώπινους σκελετούς που βρέθηκαν σε σπηλιές αυτών των περιοχών.

ΗΡΑΚΛΕΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ.

Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι οι Ηράκλειες στήλες στο Γιβραλτάρ αποτελούσαν από αρκετά παλιότερα πέρασμα και όχι όριο όπως νομίζαμε. Στην Ισπανία κοντά στο Γιβραλτάρ υπάρχει ένας πύργος που πιστεύεται απ' τους περίοικους ότι χτίστηκε από τον Ηρακλή. Ο μύθος λέει ότι υπήρχαν δύο πύργοι εκατέρωθεν των στενών του Γιβραλτάρ με σκοπό, λειτουργώντας σαν φάροι να διευκολύνουν τα πλοία να προσεγγίζουν ευκολότερα το πέρασμα από και προς τον Ατλαντικό ωκεανό.
Απ' αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι κάποιοι τολμούσαν να ταξιδέψουν και στον Ατλαντικό αψηφώντας τις φήμες της επίπεδης γης και του τέλους του κόσμου στο Γιβραλτάρ.

ΘΗΡΑΙΚΑ ΠΛΟΙΑ.

Τα πρώτα διάσημα πλοία στον Ελλαδικό χώρο ήταν τα πλοία της Θήρας που παραστάσεις τους σώζονται σε αγγεία αλλά και σε τοιχογραφίες που ήρθαν πρόσφατα στην επιφάνεια στις ανασκαφές της Θήρας. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στο 1500 - 1600 π.Χ.

ΤΡΙΗΡΗΣ .
Η Αθηναϊκή τριήρης είχε μήκος περίπου 35 μέτρων και μέγιστη ταχύτητα τα 20 (άλλοι όμως την υπολογίζουν στα 15) χιλιόμετρα την ώρα και όποιος ξέρει από θάλασσα καταλαβαίνει πόσο γρήγορο ήταν για κωπηλατικό του μεγέθους του! Συνήθως κάλυπτε 100 χιλιόμετρα ημερησίως χρησιμεύοντας τόσο σαν εμπορικό όσο και σαν πολεμικό σκάφος. Ήταν εξοπλισμένη στο μπροστινό της μέρος με έμβολο επενδυμένο με μέταλλο με το οποίο μπορούσε να εμβολίσει και να βυθίσει τα αντίπαλα πλοία. Αν και ήταν ιστιοφόρο στις ναυμαχίες βασιζόταν κυρίως στην δύναμη των 170 κωπηλατών του που ήταν καθισμένοι σε τρία προσεκτικά σχεδιασμένα επίπεδα (δύο εσωτερικά κι ένα εξωτερικό), χειριζόμενοι συγχρονισμένα τρεις σειρές κουπιών. Μεγαλύτερα διπλά κουπιά τοποθετημένα στην πρύμνη χρησιμοποιούταν σαν τιμόνι. Είχε βύθισμα μόνο 60 εκατοστά, κατά συνέπεια μπορούσε να πλέει χωρίς πρόβλημα και σε πολύ αβαθή νερά. 

Τριήρης

Τριήρης

Ανάγλυφο με αναπαράσταση τριήρους.

ΝΕΩΣΟΙΚΟΙ.
Για να αποφύγουν την διάβρωση του ξύλου απ' τους μικροοργανισμούς του νερού, αν το πλοίο δεν χρησιμοποιούταν για κάποιο χρονικό διάστημα (όπως τα πολεμικά πλοία) ανελκυόταν στην ξηρά. Οι εγκαταστάσεις στέγασης των ανελκυόμενων πλοίων ονομαζόταν νεώσοικοι και υπολείμματα τους βρίσκουμε σε πολλά αρχαία λιμάνια. Στο λιμάνι του Πειραιά λέγεται ότι υπήρχαν 372 νεώσοικοι.

Το τμήμα του νεωσοίκου «H» που εντοπίστηκε στο λιμάνι της Ζέας στον Πειραιά.

Το νερό στη λαϊκή παράδοση.

Τα χρόνια μπορεί να περνούσαν, όμως οι ιστορίες της αρχαίας μυθολογίας ακολουθούσαν τους Έλληνες στην ιστορική τους πορεία. Άλλαξαν μορφή ίσως, σίγουρα προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες της ζωής των Ελλήνων, έτσι η νεοελληνική παράδοση είναι γεμάτη από όλες αυτές τις Κυράδες, όπως τις λέει, των πηγών. Νεράιδες και Δράκοι, Ξωνέρια και Στοιχειά πλημμύρισαν τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό και συνόδευσαν τη ζωή των ανθρώπων στις εκδηλώσεις τους. Μύθοι, θρύλοι, παραδόσεις φανερώνουν την πανταχού παρουσία του ζωοποιού χθόνιου δώρου.

Η σημασία του νερού για τον άνθρωπο εκφράστηκε με πανάρχαιες δοξασίες και πίστεις και με έναν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό δρώμενων και άλλων ενεργειών σε όλους τους τομείς της ζωής. Συνήθιζαν την Πρωτοχρονιά να πηγαίνουν στη δημόσια βρύση και να αφήνουν προσφορές, κυρίως γλυκίσματα, «για να γλυκάνουν τα νερά». Συνηθισμένο επίσης ήταν το έθιμο να πηγαίνει η νύφη τη Δευτέρα μετά το γάμο με συνοδεία στη βρύση, από όπου έπαιρνε νερό για το νέο σπιτικό της. Συνηθίζεται επίσης η χρήση του νερού στη μαγεία και ιδιαίτερα στα ξόρκια για το «ξεμάτιασμα»: ο γητευτής ράντιζε το ματιασμένο με νερό. Ιδιαίτερο κεφάλαιο στη λαογραφία των υδάτων αποτελεί το λεγόμενο «αμίλητο νερό», αυτό που παίρνουν από την πηγή με απόλυτη σιγή, προφανώς για να μην ταραχτεί το στοιχειό που ενοικεί σ' αυτό, ώστε να αποβεί ωφέλιμο για το χρήστη. Σύμφωνα με μια λαϊκή δοξασία που τη συναντάμε κυρίως στα τραγούδια του χάρου και στα μοιρολόγια, οι νεκροί πίνουν το νερό της λησμονιάς και ξεχνούν όλα όσα υπάρχουν στον απάνω κόσμο και όσα έχουν ζήσει, κυρίως τις χαρές τους. τους φεύγει η νοσταλγία της ζωής. Ακόμα ξεχνούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα του επάνω κόσμου.

Νεράιδες.
Λέγονται και Ανεράιδες ή Ανεράδες. Το όνομά τους προέρχεται από τις Νηρηίδες, τις θαλάσσιες νύμφες που ταυτίστηκαν με τις Νύμφες των πηγών. Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας οι Νεράιδες γίνονται Ξωτικά, Αγερικά, Ανεμικές, Ξωνέρια, Κυράδες, Καλομοίρες, Καλούδες. Εμφανίζονται στα σπήλαια, στις πηγές, κοντά στα πηγάδια, στα ποτάμια αλλά και στους αγρούς και στα αλώνια. Διακρίνονται επίσης σε τοπικές και ξενικές. Οι τοπικές είναι καλές και προστατεύουν τους συντοπίτες τους, ενώ οι ξενικές είναι επικίνδυνες.

Νεράιδες και ξωτικά

Νεράιδες

Δράκοντες.
Οι δράκοντες είναι μυθικά τέρατα που κατέχουν τα νερά των πηγών  (Δρακονέρια). Μύθοι για το δράκο που εμποδίζει τη χρήση του νερού και τον ήρωα που τον σκοτώνει υπάρχουν σε πολλούς λαούς και θρησκείες. Στη χριστιανική θρησκεία τέτοιος ήρωας είναι ο Αγιος Γεώργιος. Άλλες φορές τα στοιχειά των ποταμών παρουσιάζονται πολύ ευαίσθητα και ρομαντικά.

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Κρήτη, Πελοπόννησος, νησιά του Αιγαίου) πιστεύεται ότι το νερό κοιμάται μία ώρα τη νύχτα. Όποιος θέλει να πιει πρέπει να το ξυπνήσει ταράσσοντάς το απαλά με το χέρι του, αλλιώς το νερό αγανακτεί και του παίρνει το νου.

Κρήνες.

 Προκειμένου να προμηθεύεται ο άνθρωπος και να χρησιμοποιεί ευκολότερα  το νερό, δημιουργούσε κατασκευές, όπως οι κρήνες, που είχαν ως κύριο σκοπό τη λήψη, τη συγκέντρωση και τη φύλαξη του νερού. Το όνομα κάθε παραδοσιακής κρήνης έχει να κάνει με τη θέση, τη μορφή ή και κάποια τοπική παράδοση. Οι τύποι κατασκευής είναι δύο, ο ανοιχτός, που είναι και ο συνηθέστερος και ο κλειστός.

 Στην αρχαία Ελλάδα, όπου οι πηγές θεωρούνταν ιερές, οι κρήνες αρχικά ήταν ένα απλοϊκά σκαμμένο κοίλωμα σε πέτρα που βρίσκονταν κοντά στην πηγή. Αργότερα, απέκτησαν θρησκευτικό χαρακτήρα και μετατράπηκαν σε πλούσια διακοσμημένα κτίρια. Οι πιο γνωστές κρήνες ήταν η Εννεάκρουνος και η Κλεψύδρα στην Αθήνα, η Κασταλία στους Δελφούς, η κρήνη της Θεαγένους στα Μέγαρα, της Ιαλυσού στη Ρόδο, καθώς και οι κρήνες Γλαύκη και Πειρήνη στην Κόρινθο.

Οι κρήνες εκτός από τον πρακτικό και λειτουργικό τους ρόλο για τη φύλαξη του νερού, εξήραν τη φαντασία των Ελλήνων και καλλιέργησαν αμέτρητες δοξασίες που σχετίζονται με το υδάτινο στοιχείο. Απέκτησαν υπερφυσικές ιδιότητες, ενώ θεωρήθηκε ότι κατοικούνται άλλοτε από όμορφες νεράιδες και άλλοτε από τερατόμορφα πλάσματα, έτοιμα να τιμωρήσουν όσους προσπαθούν να πιουν από την πηγή που προστατεύουν. Σύμφωνα με την Ελληνική παράδοση λοιπόν, ο διάκοσμος τους με γοργόνες ή το σύμβολο του Σταυρού έχει ως σκοπό την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων.

Στην εποχή μας, αν και τα υδρευτικά δίκτυα έχουν αντικαταστήσει τις κρήνες φαίνεται πως οι τελευταίες διατηρούν την αίγλη τους, τη μυστηριακή τους μορφή κι αναβιώνουν με τη γραφικότητά τους την παράδοση. Έτσι, στα χωριά της Αιτωλίας την πρώτη μέρα του χρόνου ένα παιδί ρίχνει στην κρήνη πολυσπόρια, ευχόμενο όπως τρέχει το νερό, να τρέχει και το βιός. Οι κάτοικοι πιστεύουν έτσι, ότι ο νέος χρόνος θα τους χαρίσει υγεία και ευτυχία. Στην Κρήτη οι κάτοικοι τοποθετούν ένα κουλούρι στον κρουνό που τρέχει νερό, ευχόμενοι όπως τρέχει το νερό, έτσι να τρέξουν και τα καλά νέα στα σπίτια τους.

Οι κρήνες φαίνεται ότι έπαιζαν και εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Πιο γραφικές, παραδοσιακές και προσιτές από τα σύγχρονα μέσα ύδρευσης, αναβιώνουν μύθους αλλά και μετουσιώνουν ελπίδες στους ανθρώπους, που διαρκώς αναζητούν την ποιότητα ζωής τους μέσα από το υγρό στοιχείο.

Η κρήνη Ριμόντι στο Ρέθυμνο.

Η κρήνη Μοροζίνι (λιοντάρια) στο Ηράκλειο της Κρήτης

Η Κασταλία κρήνη στους Δελφούς

Κρήνη Εννεάκρουνος στη νοτιοανατολική άκρη της Αγοράς της Αθήνας. Χρονολογείται στα 530-520 π.Χ.

Κρήνη στο Κρυονέρι Αχαΐας

Υδραγωγεία.

Για να εξασφαλίσει πόσιμο νερό ο άνθρωπος άνοιξε φρεάτια (πηγάδια) και κατασκεύασε υδραγωγεία. Ίχνη προϊστορικών υδραγωγείων έχουν βρεθεί στην κοιλάδα του Νείλου της Αιγύπτου, στην αρχαία πόλη Τύρο της Συρίας, στην Κίνα, στην Κεντρική Αμερική και σε πολλά άλλα ακόμη σημεία του κόσμου. Στην Ευρώπη, οι πρώτοι που κατασκεύασαν υδραγωγεία ήταν οι Έλληνες. Στην Αθήνα δεκάδες μικρά και μεγάλα υδραγωγεία κατασκευάστηκαν κατά τους αιώνες της αρχαιότητας προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες της πόλης σε ύδρευση.

Αρχαίο υδραγωγείο στου Φιλοπάππου
Ρωμαϊκά υδραγωγεία στην Ελλάδα και αλλού.

Ρωμαϊκό υδραγωγείο στην Καβάλα

Το μεγαλύτερο ρωμαϊκό υδραγωγείο (50 μ.Χ.) στην πόλη Nîmes της Γαλλίας

Το μεγαλύτερο ρωμαϊκό υδραγωγείο (50 μ.Χ.) στην πόλη Nîmes της Γαλλίας

Υδραγωγείο Αδριανού στη Ν. Ιωνία Αττικής

Νερό και τεχνολογία.

Η αιολόσφαιρα του Ήρωνα.

Ομοίωμα του μηχανισμού που αναφέρεται στο έργο "Πνευματικά" του Ήρωνα του Αλεξανδρινού. Η αιολόσφαιρα του Ήρωνα αξιοποιεί την πίεση του ατμού και τη μετατρέπει σε κινητήρια περιστροφική δύναμη. Αποτελεί αναμφίβολα πρόδρομο της ατμομηχανής.

Η αιολόσφαιρα του Ήρωνα

Αντλία νερού του Κτησιβίου.

Αποτελείται από δύο όμοιους κυλίνδρους που φέρουν έμβολα, τα οποία με τη βοήθεια μοχλού κινούνται παλινδρομικά και σε αντίθετη κατεύθυνση. Η κίνηση αυτή δημιουργεί κενά αέρος και αναρρόφηση του νερού. Τα ανοίγματα φράσσονται με κατάλληλες βαλβίδες έτσι ώστε το νερό που αναρροφείται να εξωθείται στη συνέχεια προς την έξοδο που βρίσκεται ψηλότερα από την επιφάνεια της άντλησης.

Αντλία νερού του Κτήσιβου

Υδραυλικός κοχλίας του Αρχιμήδη. ΑΝτλία νερού.

Ομοίωμα μηχανισμού άντλησης ύδατος. Αποτελείται από ξύλινη κυλινδρική θήκη-αγωγό, μέσα στον οποίο περιστρέφεται ελικοειδής κατασκευή. Χρησίμευε στην άρδευση αγρών, καθώς και στην άντληση υδάτων από το εσωτερικό των πλοίων.

Υδραυλικός κοχλίας του Αρχιμήδη

Ανυψωτική μηχανή νερού από την Περαχώρα Κορινθίας.

Ανυψωτικός μηχανισμός νερού από την Περαχώρα της Κορίνθου (300π.Χ.). Ο μηχανισμός αποτελείται από ξύλινη σταθερή βάση πάνω από υδατοδεξαμενή, εφοδιασμένη με περιστρεφόμενο τροχό που φέρει δοχεία στην περιφέρειά του. Επιπλέον, συνδέεται με σύστημα μετάδοσης της κίνησης, έτσι ώστε η κίνηση των ζώων στο οριζόντιο επίπεδο να θέτει σε κίνηση τον κατακόρυφο τροχό.

Ανυψωτικός μηχανισμός νερού από την Περαχώρα

Υδραυλικό ρολόι Κτησιβίου.

Το υδραυλικό ρολόι του Κτησιβίου κατασκευάστηκε τον 3ο αι. π.Χ. και αποτελείται από συνδυασμό δοχείων, εφοδιασμένων με ρυθμιζόμενους ελεγκτές ροής ύδατος, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η επιθυμητή ανύψωση του πλωτήρα στο τελευταίο δοχείο. Ο πλωτήρας φέρει δέκτη, ο οποίος υποδεικνύει την ακριβή ώρα πάνω σε περιστρεφόμενο τύμπανο. Το τύμπανο αλλάζει θέση ανάλογα με την ημερομηνία, ώστε να εξασφαλίζεται η ακριβής διαίρεση των δώδεκα ημερήσιων ωρών, που μετρούσαν την εποχή εκείνη.

Υδραυλικό ρολόι του Κτησιβίου

Αυτόματες πύλες του Ήρωνα.

Αυτόματες πύλες ναού, όπου μόλις γίνει η θυσία στο βωμό που βρίσκεται στην είσοδο ναού, οι πόρτες του ναού ανοίγουν αυτόματα, και μόλις σβήσει, η φωτιά στο βωμό, οι πόρτες κλείνουν πάλι από μόνες τους. Ο Ήρωνας αξιοποιεί στον μηχανισμό αυτό, τη διαστολή τού θερμαινόμενου αέρα κάτω από τον βωμό. Με την πίεση τού αέρα, μεταφέρει υγρό από ένα σταθερό σ’ ένα κινητό δοχείο, και κατόπιν χρησιμοποιεί σύστημα τροχαλιών και αντίβαρων για την περιστροφή των πυλών τού ναού.

Αυτόματες πύλες του Ήρωνα

Ευπαλίνειο Όρυγμα. Αρχαίο Υδραγωγείο στη Σάμο.

Το Ευπαλίνειο όρυγμα είναι μια σήραγγα μήκους 1036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου, η οποία κατασκευάστηκε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. για να χρησιμεύσει σαν υδραγωγείο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ήταν ότι ανοίχθηκε ταυτόχρονα και από τις δυο πλευρές του βουνού: το όρυγμα αυτό ήταν αμφίστομον όπως το χαρακτήρισε ο Ηρόδοτος, χάρις στον οποίον έγινε γνωστό. Οι δυο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στο μέσον με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, κάτι που ήταν σημαντικό επίτευγμα για τα τεχνολογικά δεδομένα της εποχής. Ένα μέρος του ορύγματος είναι σήμερα επισκέψιμο.

Η κατασκευή του ορύγματος κράτησε 10 χρόνια. Ο σχεδιαστής και μηχανικός του έργου ήταν ο Ευπαλίνος, από τα Μέγαρα. Το άνοιγμα της σήραγγας είναι περίπου 1.80x1.80 μ.

Το Ευπαλίνειο όρυγμα.

Ύδραυλις. Μουσικό όργανο του 1ου π.Χ. αιώνα

Υδραυλικό μουσικό όργανο προέκυψε από το συνδυασμό ενός μουσικού οργάνου με σειρά αυλών (σύριγγες) με τη νέα τεχνική που εξασφάλιζε με υδραυλικό τρόπο σταθερή πίεση αέρα. Το όργανο περιγράφεται αναλυτικά από τον Ήρωνα και τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο και αποδίδεται κι από τους δύο στον Κτησίβιο τον Αλεξανδρινό (3ος αι. π.Χ.) Σε αντίθεση με το μεγάλο αριθμό καλλιτεχνικών αναπαραστάσεων της υδραύλεως (ψηφιδωτά, χειροτεχνία κ.ά.), τα αρχαιολογικά ευρήματα περιορίζονται σ’ αυτά του Δίου (1ος αι. π.Χ.) και του Ακβίνκουμ με επιγραφή που χρονολογείται στο 228 μ.Χ. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι πολλά βασικά στοιχεία έχουν παραμείνει ίδια στο «εκκλησιαστικό όργανο» των νεότερων χρόνων. Αυτό το όργανο παίζεται με δυο άτομα . Ο ένας πατά τα πλήκτρα ενώ ο άλλος πιέζει τον αέρα με το νερό. Υπάρχουν 24 αυλοί και 24 πλήκτρα σε αυτό το όργανο.

Ύδραυλις του Δίου. Ύδραυλις